Boekverslag: Herinneringen van een engelbewaarder
De titel heeft betrekking op de engelbewaarder van Bert. Hij vertelt
zijn herinneringen in dit boek.
De auteur:
W.F. Hermans wordt op 1 september 1921 in Amsterdam geboren te Utrecht.
Hij studeert fysische geografie aan de Gemeentelijke Universiteit van
Amsterdam en wordt in 1958 aangesteld als lector aan de Rijksuniversiteit
van Groningen. In 1973 neemt hij ontslag en vestigt zich als fulltime
schrijver in Parijs. De laatste jaren van zijn leven woont hij in Brussel
en sterft op 27 april 1995.
Hij debuteert met po?zie. Daarna volgen recensies, essays en verhalen.
In 1947 verschijnt zijn romandebuut Conserve. Op zijn naam staat
een zeer omvangrijk oeuvre in alle mogelijke genres. Sommige van zijn
boeken zijn verfilmd en een aantal is vertaald in bijv. het Zweeds, Engels
en Duits. Het grondthema in Hermans? werk is zijn wereld- en
literatuurbeschouwing, volgens welke de werkelijkheid een chaos is. Binnen
deze chaos probeert de mens tevergeefs waarheid, identiteit, orde en zin
te ontdekken. Vanwege de kritische manier waarop hij aan deze idee?n vorm
geeft, groeit hij uit tot een controversi?le figuur. Er wordt hem wegens
anti-katholieke passages in de roman Ik heb altijd gelijk
(1951) een proces aangedaan - dat hij overigens gewonnen heeft.
Hermans? perfectionisme met betrekking tot zijn werk leidt ertoe, dat er
bij herdrukken vaak belangrijke correcties worden aangebracht.
Onder het pseudoniem Age Bijkaart publiceert hij vanaf ?74 opstellen in
Het Parool, later gebundeld in Boze brieven van Bijkaart (1977). In
1977 aanvaardt hij de Grote Prijs der Nederlandse Letteren, nadat hij
eerder andere literaire prijzen, o.a. P.C. Hooftprijs, geweigerd heeft.
Hermans? werk wordt onder meer be?nvloed door Multatuli, Kafka, Bordewijk
en L. Wittgenstein, van wie hij ook werken vertaalt. In 1993 schrijft hij
het Boekenweekgeschenk In de mist van het schimmenrijk.
Een korte selectie uit zijn oeuvre:
Po?zie: Kussen door een rag van woorden (debuut),
Overgebleven gedichten (1968);
Romans: De tranen der Acacia?s (1949), Nooit meer slapen
(1966), Ruisend gruis (1995, postuum verschenen);
Novellen, verhalen: Het behouden huis (1952), De laatste
roker (1991).
Ook schreef hij studies en essays, dramatische werken en
wetenschappelijk werk.
Literaire stroming:
Moderne Nederlandse literatuur.
Genre:
Herinneringen van een engelbewaarder is een psychologische
roman.
Samenvatting:
De verhouding tussen Bert Alberegt en Sisy eindigt onbevredigend.
Eigenlijk is de relatie tussen deze twee personen nooit echt goed geweest.
Hij begint zelfs weer te drinken, terwijl Sisy hem juist van de drank
afgeholpen heeft.
In zijn haast om op tijd bij het gerechtsgebouw te zijn, negeert hij
een inrijverbod en rijdt hij op deze eenrichtingsweg een joods kind dood.
Wanhopig probeert Alberegt in de eerste oorlogsdagen naar Engeland te
vluchten , maar kan van niemand geld lenen. Een visser belooft em naar de
?overkant? te brengen, maar weigert op het laatste moment. E?n van de
motieven voor de vluchtpoging is, dat hij weer bij Sisy kan zijn. Sisy is
op de hoogte van de dood van het joodse kind.
Alberegt waarschuwt zijn broer Rense, die kunstschilder is. Het schijnt
dat Rense op een Duitse lijst met gezochte personen staat. Uit angst voor
de Duitsers pleegt Rense zelfmoord. Achteraf blijkt dat er een andere naam
op de lijst heeft gestaan.
Hoewel Alberegt zich probeert vrij te pleiten, nemen zijn
schuldgevoelens (met name) ten aanzien van de dood van het kind in de loop
van het verhaal steeds meer toe. Daarnaast verwijt hij zichzelf dat het
echtpaar Leikowitz een zelfmoordpoging heeft gedaan. Zij waren de
pleegouders van het joodse kind. Hij vermoedt dat zij het kind in de
struiken langs de kant van de weg (op de plek waar Alberegt het levenloze
kind heeft neergelegd) hebben gevonden. En daarbovenop komt nog zijn
schuldgevoel ten opzichte van de dood van zijn broer Rense: hij had veel
beter moeten controleren of de naam van zijn broer werkelijk op de lijst
stond. Alberegt weet zich geen raad met zijn problemen.
Tijd en tijdvolgorde:
Het boek speelt zich af op de dag voordat de oorlog begint.
Plaats/ruimte:
Het verhaal speelt zich af in Rotterdam en omstreken (Zuid-Holland).
Karakterbeschrijving en -ontwikkeling:
Bert Alberegt:
Hij is de hoofdpersoon in dit verhaal en is Officier van Justitie. Hij
is een man zonder zekerheden: alleen kleine gewoontes geven hem enig
houvast. Hij heeft bijvoorbeeld een pepermuntdoosje waaruit hij een
pepermuntje neemt, op momenten dat hij de situatie niet goed onder
controle heeft. Hierdoor wil Alberegt de illusie scheppen dat alles toch
gewoon doorgaat. Een ander voorbeeld gaat over het moment dat hij zijn
moeder moet vertellen dat zijn broer Rense zelfmoord heeft gepleegd. Op de
ergste momenten bieden zelfs de kleine zekerheden geen houvast meer. Hij
is een rond karakter.
Een belangrijk aspect van dit personage is het gegeven dat hij
?verwisselbaar? is. Overal heeft hij een andere naam, iedereen noemt hem
anders. Hierdoor leeft Alberegt niet, maar wordt hij door de steeds
wisselende omstandigheden geleefd. Toch heeft Alberegt een mooi leven,
totdat zijn vriendin naar Amerika gaat. Later in het verhaal raakt hij een
beetje overspannen.
Erik Losecaat:
Hij is een vriend van Bert en een uitgever die veel geld verdiend
heeft. Hij heeft veel vriendinnetjes van onder de twintig jaar. Hij is een
vlak karakter.
Onderlinge relaties:
Gerland:
Zij is de vriendin van Erik, bij wie de dichter Alewijn gedichten
publiceert.
Lina:
Zij is de buurvrouw van Bert. Bert voelt zich erg tot haar
aangetrokken. Ze is getrouwd, maar dat doet er niet toe.
Ververka:
Zij is een gevlucht meisje uit Tsjechi?, het meisje dat door Bert
doodgereden wordt.
Mimy:
Zij is de vrouw van Erik. Zij was eerst de verloofde van Bert.
Sisy:
Zij is de vriendin van Bert die niet rechtstreeks in het verhaal
voorkomt. Ze komt alleen in gedachten voor en als mensen over haar
praten.
Geloofwaardigheid van het verhaal:
Thematiek:
De belangrijkste thema?s zijn:
De mens wordt geleefd door het toeval
Het leven is een chaos, waarin de mens er beroerd aan toe is en
waarin hem alles mislukt
De mens tracht wel aan de chaos te ontsnappen, maar dat kan alleen maar
tijdelijk. Hij houdt zichzelf daarmee alleen maar voor de gek.
Motto:
Geen.
Taalgebruik:
Volgens verschillende critici heeft Hermans dit boek te snel
geschreven: hij heeft te weinig tijd aan het taalgebruik en de stijl
besteed. Het boek is dan ook zeker niet gemakkelijk leesbaar en staat vol
met te lange betogen, wensdromen en monologen.
Opdracht:
Geen.
Vertelsituatie:
Het verhaal wordt verteld door de engelbewaarder van de hoofdpersoon
Bert Alberegt. Hij volgt Bert ongemerkt en schrijft later zelf zijn
memoires. De lezer ziet alles door zijn ogen. Personale verteller.
Perspectief:
Hij-perspectief.
Verhaalopbouw:
Herinneringen van een engelbewaarder heeft vijftien hoofdstukken.
Het eerste hoofdstuk steekt met kop en schouders boven de rest uit: het is
boeiend en spannend en er zit vaart in. Het grootste gedeelte van de
andere hoofdstukken zijn veel minder boeiend. De rode draad van het
verhaal, Alberegts voortdurende angst voor verdenkingen en zijn pogingen
te vluchten, is veel te dun voor een boek van deze omvang.
Willem Frederik Hermans wordt op 1 september 1921 geboren in het Diaconessenhuis aan de Overtoom in Amsterdam. Hij groeit op in een Amsterdams onderwijzersgezin. Zijn oudere zus is hem, vooral door zijn vader, altijd tot voorbeeld gesteld, maar Hermans blijft in haar schaduw staan. Zijn vader zegt hem dat hij niets kan, dat hij meer op zijn zus Corry zou moeten lijken. Hij haat haar. Zijn zus zal slechts 21 jaar oud worden. Als de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen, plegen zij en haar neef Piet Blind, met wie ze een geheime relatie had, zelfmoord. Deze gebeurtenis verandert zijn leven in meerdere opzichten. Hij is 18 als ze sterft en vanaf dat moment komt een einde aan zijn jeugd. De dood van zijn zus markeert ook een ander punt: de oorlog. Op het moment dat Nederland capituleert pleegt zij zelfmoord. Het zou goed kunnen dat dit voor de jonge Hermans aanvoelde als verraad. Als het erop aankomt, geeft zij op. De oorlogsjaren en de zelfmoord van zijn zus versterken het beeld dat hij van de wereld heeft: dat de wereld chaotisch is.
Boek informatie
- Herinneringen van een engelbewaarder
- Willem Frederik Hermans
- Nederlands
Handige opties
- Meer boeken van:Willem Frederik Hermans