Boekverslag: Herinneringen van een engelbewaarder
Herinneringen van een engelbewaarder (1971)
LET OP: Dit verslag is uitsluitend bedoeld als hulpmiddel bij het maken van je eigen verslag en niet om zomaar in te leveren bij je docent(e).
Willem Frederik Hermans - Herinneringen van een engelbewaarder
De Bezige Bij, Amsterdam (1971)
Titelverklaring:
De titel heeft betrekking op de engelbewaarder van Alberegt. Hij vertelt zijn herinneringen in dit boek.Bedenk wel dat hier sprake is van een zekere spot: de auteur is allerminst aanhanger van een geloof waarin (zoals bij het Rooms-Katholicisme) een engelbewaarder een rol speelt.
Herinneringen van een engelbewaarder is een psychologische roman.
Samenvatting:
De verhouding tussen Bert Alberegt en Sisy eindigt onbevredigend. Eigenlijk is de relatie tussen deze twee personen nooit echt goed geweest. Hij begint zelfs weer te drinken, terwijl Sisy hem juist van de drank afgeholpen heeft.
In zijn haast om op tijd bij het gerechtsgebouw te zijn, negeert hij een inrijverbod en rijdt hij op deze eenrichtingsweg een joods kind dood. Wanhopig probeert Alberegt in de eerste oorlogsdagen naar Engeland te vluchten , maar kan van niemand geld lenen. Een visser belooft em naar de 'overkant' te brengen, maar weigert op het laatste moment. E?n van de motieven voor de vluchtpoging is, dat hij weer bij Sisy kan zijn. Sisy is op de hoogte van de dood van het joodse kind.
Alberegt waarschuwt zijn broer Rense, die kunstschilder is. Het schijnt dat Rense op een Duitse lijst met gezochte personen staat. Uit angst voor de Duitsers pleegt Rense zelfmoord. Achteraf blijkt dat er een andere naam op de lijst heeft gestaan.
Hoewel Alberegt zich probeert vrij te pleiten, nemen zijn schuldgevoelens (met name) ten aanzien van de dood van het kind in de loop van het verhaal steeds meer toe. Daarnaast verwijt hij zichzelf dat het echtpaar Leikowitz een zelfmoordpoging heeft gedaan. Zij waren de pleegouders van het joodse kind. Hij vermoedt dat zij het kind in de struiken langs de kant van de weg (op de plek waar Alberegt het levenloze kind heeft neergelegd) hebben gevonden. En daarbovenop komt nog zijn schuldgevoel ten opzichte van de dood van zijn broer Rense: hij had veel beter moeten controleren of de naam van zijn broer werkelijk op de lijst stond. Alberegt weet zich geen raad met zijn problemen.
Tijd en tijdvolgorde:
Het boek speelt zich af op de dag voordat de oorlog begint.
Plaats/ruimte:
Het verhaal speelt zich af in Rotterdam en omstreken (Zuid-Holland).
Karakterbeschrijving en -ontwikkeling:
Bert Alberegt:
Hij is de hoofdpersoon in dit verhaal en is Officier van Justitie. Hij is een man zonder zekerheden: alleen kleine gewoontes geven hem enig houvast. Hij heeft bijvoorbeeld een pepermuntdoosje waaruit hij een pepermuntje neemt, op momenten dat hij de situatie niet goed onder controle heeft. Hierdoor wil Alberegt de illusie scheppen dat alles toch gewoon doorgaat. Een ander voorbeeld gaat over het moment dat hij zijn moeder moet vertellen dat zijn broer Rense zelfmoord heeft gepleegd. Op de ergste momenten bieden zelfs de kleine zekerheden geen houvast meer. Hij is een rond karakter.
Een belangrijk aspect van dit personage is het gegeven dat hij 'verwisselbaar' is. Overal heeft hij een andere naam, iedereen noemt hem anders. Hierdoor leeft Alberegt niet, maar wordt hij door de steeds wisselende omstandigheden geleefd. Toch heeft Alberegt een mooi leven, totdat zijn vriendin naar Amerika gaat. Later in het verhaal raakt hij een beetje overspannen.
Erik Losecaat:
Hij is een vriend van Bert en een uitgever die veel geld verdiend heeft. Hij heeft veel vriendinnetjes van onder de twintig jaar. Hij is een vlak karakter.
Onderlinge relaties:
Gerland:
Zij is de vriendin van Erik, bij wie de dichter Alewijn gedichten publiceert.
Lina:
Zij is de buurvrouw van Bert. Bert voelt zich erg tot haar aangetrokken. Ze is getrouwd, maar dat doet er niet toe.
Ververka:
Zij is een gevlucht meisje uit Tsjechi?, het meisje dat door Bert doodgereden wordt.
Mimy:
Zij is de vrouw van Erik. Zij was eerst de verloofde van Bert.
Sisy:
Zij is de vriendin van Bert die niet rechtstreeks in het verhaal voorkomt. Ze komt alleen in gedachten voor en als mensen over haar praten.
Thematiek:
De belangrijkste thema's zijn:
De mens wordt geleefd door het toeval
Het leven is een chaos, waarin de mens er beroerd aan toe is en waarin hem alles mislukt
De mens tracht wel aan de chaos te ontsnappen, maar dat kan alleen maar tijdelijk. Hij houdt zichzelf daarmee alleen maar voor de gek.
Dit zijn de zeer vertrouwde thema's die we in veel romans van W.F.Hermans tegenkomen.
Receptie: (=ontvangst van het boek).
Volgens verschillende critici heeft Hermans dit boek te snel geschreven: hij heeft te weinig tijd aan het taalgebruik en de stijl besteed. Het boek is dan ook zeker niet gemakkelijk leesbaar en staat vol met te lange betogen, wensdromen en monologen.
Vertelsituatie:
Het verhaal wordt verteld door de engelbewaarder van de hoofdpersoon Bert Alberegt. Hij volgt Bert ongemerkt en schrijft later zelf zijn memoires. De lezer ziet alles door zijn ogen. Personale verteller.
Perspectief:
Er is een Hij-perspectief.
Verhaalopbouw:
Herinneringen van een engelbewaarder heeft vijftien hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk steekt met kop en schouders boven de rest uit: het is boeiend en spannend en er zit vaart in. Het grootste gedeelte van de andere hoofdstukken zijn veel minder boeiend. De rode draad van het verhaal, Alberegts voortdurende angst voor verdenkingen en zijn pogingen te vluchten, is volgens de critici veel te dun voor een boek van deze omvang.
Willem Frederik Hermans wordt op 1 september 1921 geboren in het Diaconessenhuis aan de Overtoom in Amsterdam. Hij groeit op in een Amsterdams onderwijzersgezin. Zijn oudere zus is hem, vooral door zijn vader, altijd tot voorbeeld gesteld, maar Hermans blijft in haar schaduw staan. Zijn vader zegt hem dat hij niets kan, dat hij meer op zijn zus Corry zou moeten lijken. Hij haat haar. Zijn zus zal slechts 21 jaar oud worden. Als de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen, plegen zij en haar neef Piet Blind, met wie ze een geheime relatie had, zelfmoord. Deze gebeurtenis verandert zijn leven in meerdere opzichten. Hij is 18 als ze sterft en vanaf dat moment komt een einde aan zijn jeugd. De dood van zijn zus markeert ook een ander punt: de oorlog. Op het moment dat Nederland capituleert pleegt zij zelfmoord. Het zou goed kunnen dat dit voor de jonge Hermans aanvoelde als verraad. Als het erop aankomt, geeft zij op. De oorlogsjaren en de zelfmoord van zijn zus versterken het beeld dat hij van de wereld heeft: dat de wereld chaotisch is.
Boek informatie
- Herinneringen van een engelbewaarder
- Willem Frederik Hermans
- Nederlands
Handige opties
- Meer boeken van:Willem Frederik Hermans