Boekverslag: De donkere kamer van Damokles
Henri Osewoudt is de zoon van een sigarenwinkelier te Voorschoten. Als hij nog op de lagere school is, vermoordt zijn moeder zijn vader in een vlaag van waanzin. Henri wordt opgevoed door oom Bart Nauta in Amsterdam. Hij krijgt een middelbareschoolopleiding, maar gaat niet om met zijn klasgenoten. Hij leeft in een isolement en heeft alleen contact met zijn nicht Rita, die zeven jaar ouder is. Hij beoefent de judosport, waardoor zijn voeten vergroeien. Hij ziet eruit als een monster, een rechtopstaande pad met bolle wangen en wit zijdeachtig haar, dat hij zo kort mogelijk laat knippen. Hij krijgt geen baard. Ook Rita is lelijk; haar haar heeft de kleur van pakpapier, ze heeft een spitse onderkaak en haar tanden zijn te lang.
Als Henri achttien jaar is, trouwt hij met Ria; hij zet de zaak van zijn vader voort, zijn moeder woont bij hem in. Moorlag, die staatsexamen wil doen woont bij hen in. Henri is afgekeurd voor militaire dienst, omdat hij een halve centimeter te kort is. Wel is hij bij de burgerwacht. Als de oorlog uitbreekt, moet hij op wacht staan bij 't postkantoor. Luitenant Dorbeck geeft Henri een rolfilmpje dat ontwikkeld moet worden. Ze lijken als twee druppels water op elkaar. Na de capitulatie krijgt D. een kostuum van Henri, die D.'s uniform in de tuin begraaft. D. brengt het kostuum terug met films die moeten worden ontwikkeld en opgestuurd aan E. Jagtman, Legmeerplein 25-111,A'dam-W. Als de films ontwikkeld zijn, ziet Henri niets dan zwarte vlekken. Hij durft de foto's niet eens op te sturen, koopt een Leica en maakt zelf foto's van militaire objecten.
Enige tijd later komt D. tijdens een hevig onweer; Henri krijgt opdracht in Haarlem te komen. Daar ontmoet hij D. en Z?wuster. Met deze laatste gaat Henri naar de Kleine Houtstraat, waar ze in een huis twee mannen neerschieten. De zoon van de drogist uit Voorschoten heeft Henri achtervolgd.
Henri ontwikkelt het filmpje dat hij in de meidagen van '40 van D. heeft gekregen. Op een van de foto's staat D. met twee vrieninnen voor het huis in de Nieuwe Houtstraat. Er valt een brandend vliegtuig op het huis van Jagtman, waardoor de gehele familie Jagtman om het leven komt. In 1944 (drie jaar heeft D. niet van zich laten horen) krijgt Henri een brief van D. met het verzoek de foto's te zenden naar Postbus 234 in Den Haag. Hij gaat kijken wie de brief uit de bus haalt; het blijkt een heilsoldaten te zijn. Een paar dagen later wordt hij opgebeld Elly Sprenkelbach Meijer, een meisje dat zegt dat ze uit Engeland is overgekomen. Ze toont hem een van de foto's die hij aan D. heeft gestuurd. Hij brengt haar naar oom Bart.
Als hij in Den Haag terugkomt hoort hij van Moorlag dat de Duitsers hem in zijn woning opwachten en dat Ria en zijn moeder gevangen genomen zijn. Hij gaat met Moorlag naar Leiden, waar een student persoonsbewijzen maakt voor hem en Elly. Henri's haar wordt zwart geverfd door Marianne Sondaar (Dit is de Joodse studente Mirjam Zettenbaum, die ondergedoken is in een kapsalon).
Henri duikt onder aan de Zoeterwoudse singel en gaat foto's ontwikkelen voor Labare. Hij beseft nu hoe hij is veranderd: "Dorbeck heeft een ander mens van mij gemaakt." Marianne gaat voor hem naar Oom Bart met het persoonsbewijs voor Elly. Deze is echter al verdwenen. Henri gaat naar Amsterdam en vertelt oom Bart dat Ria en zijn moeder gevangen zitten. Oom Bart maakt hem verwijten. Henri krijgt van D. opdracht naar de stationswachtkamer in Amersfoort te gaan. Hij zal daar een vrouw ontmoeten in leidster uniform van de nationale Jeugdstorm. Samen gaan ze naar Lunteren, waar Lagendaal, die voor de Gestapo werkt, uit de weg moet worden geruimd. De aanslag lukt, maar op de terugweg wordt de vrouw in de trein aangehouden.
In Amsterdam ontmoet Henri Marianne; ze gaan samen naar de bioscoop. Op het doek verschijnt levensgroot een oproep tot aanhouding van Henri. Hij loopt de zaal uit, maar wordt opgepakt. Hij is er zelf van overtuigd, dat ze hem voor iemand anders houden. In Den Haag wordt hij verhoord en zo erg gemarteld dat hij in een ziekenhuis moet worden opgenomen. Hoewel er een Duitse soldaat voor de deur staat, wordt hij toch bevrijd door enige gemaskerde mannen, die hem naar Leiden brengen.
Bij Labare ontmoet hij Marianne weer. Tegenover haar spreekt hij zich uit over zijn verhouding tot Dorbeck: "Ik heb nooit geweten dat ik het mislukte exemplaar was totdat ik Dorbec ontmoette. Toen wist ik dat hij het geslaagde exemplaar was, dat ik in vergelijking met die man geen reden van bestaan had, dat ik mijzelf alleen aanvaardbaar kon maken door precies te doen wat hij zij." 's Nachts worden ze door de Duitsers overvallen. Henri weet te ontkomen, zwemt een singel over en rent druipnat een huis binnen. Even later wordt hij gearresteerd. In de cel zoekt de Duitser Ebernuss hem op, die beweert dat hij hem goedgezind is. Hij heeft ervoor gezorgd dat Marianne die naar Westenbork gebracht was, weer vrij is. Ze verwacht een kind. Ebernuss houdt zich bezig met het probleem of er een zekere Dorbeck bestaat, de dubbelganger van Henri. Daarom moet deze laatste naar Amsterdam gaan, waar een kleine klandestiene soci?teit is voor ondergrondse helden. Als Dorbeck bestaat, zal Henri hem daar ontmoeten. Ebernuss geeft Henri zijn Leica en ze gaan samen naar Amsterdam. Er is in de soci?teit een man van wie Henri gelooft dat het Dorbeck is. Henri krijgt van hem giftige kristallen die hij in de borrel van Ebernuss doet. Dorbeck en Henri gaan er met de auto van Ebernuss vandoor. Ze komen in een leegstaand huis, waar Henri zichzelf en D. in de spiegel fotografeert. D. vertelt hem dat Ria samenwoont met de zoon van de drogist, die hem verraden heeft,toen hij de aanslag in Haarlem had gepleegd. Henri krijgt een verpleegstersuniform. D. bericht hem datMarianne in een kraamkliniek ligt. Als hij er aankomt, wordt hij naar een kelder gebracht, waar hij het lijkje van zijn kind ziet.Huilend loopt hij weg. Een Duitse soldaat neemt hem mee in zijn auto. In Voorschoten steekt hij Ria dood en in Dordrecht vermoordt hij de Duitser;daarna vraagt hij hulp aan een pastoor. Met behulp van een illegale arts komt hij in Breda aan.
Hij meldt zich bij het hoofdkwartier van de Nederlandse strijdkrachten, waar men hem onmiddellijk arresteert, omdat men met een landverrader meent te doen te hebben. Hij wordt naar Engeland gebracht en later naar het kamp Achtste Exlo?rmond. Daar behandelt Selderhorst zijn zaak. Henri wordt van vele dingen beschuldigd en Dorbeck, die zal kunnen aantonen dat hij een verzetsheld is, is onvindbaar.
Jagtman en Morrlag zijn dood en Mirjam Zettenbaum is in een kibboets in Isra?l. Oom Bart leeft nog wel, maar zijn verklaringen zijn zeer vaag. Eindelijk wordt de Leica van Henri teruggevonden. Het filmpje met de foto van Dorbeck zit er nog in en Henri mag het ontwikkelen. Er blijkt alleen een foto van Henri met Ebernuss op te staan; de foto met D. is mislukt. Henri rent naar buiten en wordt neergeschoten.
Willem Frederik Hermans wordt op 1 september 1921 geboren in het Diaconessenhuis aan de Overtoom in Amsterdam. Hij groeit op in een Amsterdams onderwijzersgezin. Zijn oudere zus is hem, vooral door zijn vader, altijd tot voorbeeld gesteld, maar Hermans blijft in haar schaduw staan. Zijn vader zegt hem dat hij niets kan, dat hij meer op zijn zus Corry zou moeten lijken. Hij haat haar. Zijn zus zal slechts 21 jaar oud worden. Als de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen, plegen zij en haar neef Piet Blind, met wie ze een geheime relatie had, zelfmoord. Deze gebeurtenis verandert zijn leven in meerdere opzichten. Hij is 18 als ze sterft en vanaf dat moment komt een einde aan zijn jeugd. De dood van zijn zus markeert ook een ander punt: de oorlog. Op het moment dat Nederland capituleert pleegt zij zelfmoord. Het zou goed kunnen dat dit voor de jonge Hermans aanvoelde als verraad. Als het erop aankomt, geeft zij op. De oorlogsjaren en de zelfmoord van zijn zus versterken het beeld dat hij van de wereld heeft: dat de wereld chaotisch is.
Boek informatie
- De donkere kamer van Damokles
- Willem Frederik Hermans
- Nederlands
Handige opties
- Meer boeken van:Willem Frederik Hermans