Boekverslag: De donkere kamer van Damokles
Henri Osewoudt is de zoon van een sigarenwinkelier te Voorschoten. Als hij nog op de lagere school zit, vermoordt zijn moeder zijn vader in een vlaag van waanzin. Henri wordt opgevoed door zijn oom Bart Nauta in Amsterdam. Op de middelbare school gaat hij niet om met zijn klasgenoten. Hij leeft in een isolement en gaat alleen om met zijn zeven jaar oudere nicht Ria. Hij doet aan judo, waardoor zijn voeten vergroeien. Hij is lelijk, heeft geen baard en een hoge stem. Ook Ria is lelijk.
Als Henri 18 is, trouwt hij met Ria; hij zet zijn vaders zaak voort en zijn moeder woont bij hen in. Henri is afgekeurd voor militaire dienst, maar is wel bij de Burgerwacht. Als de oorlog uitbreekt, moet hij op wacht staan bij een postkantoor.
Luitenant Dorbeck, op wie Henri als twee druppels water lijkt, geeft hem een filmrolletje, dat ontwikkeld moet worden. Later komt hij weer terug met nog meer films, die ook ontwikkeld moeten worden en opgestuurd aan E. Jagtman. Na het ontwikkelen krijgt Henri niets dan zwarte vlekken te zien. Hij durft de foto's niet terug te sturen, koopt een Leica en maakt zelf foto's van militaire objecten.
Tijdens een hevig onweer komt Dorbeck, enige tijd later. Henri krijgt opdracht naar Haarlem te komen. Daar ontmoet hij Dorbeck en Zewuster. Met de laatste gaat hij naar de Kleine Houtstraat, waar ze in een huis twee mensen neerschieten. De zoon van de drogist uit Voorschoten heeft hen gevolgd.
Henri ontwikkelt het filmpje dat hij in 1940 van Dorbeck had gekregen. Op een van de foto's staat Dorbeck met twee vriendinnen.
Er valt een brandend vliegtuig op het huis van Jagtman, waardoor de hele familie Jagtman omkomt.
In 1944(Dorbeck heeft 3 jaar lang niets van zich heeft laten horen) krijgt Henri een brief van Dorbeck met het verzoek de foto's op te sturen naar een postbusnummer. Henri gaat kijken wie de foto's uit de bus haalt; dat blijkt een heilsoldate te zijn. Een paar dagen later wordt hij opgebeld door Elly Meier, die zegt dat ze uit Engeland is overgekomen. Ze toont hem een van de foto's die hij aan Dorbeck had opgestuurd. Hij brengt haar naar oom Bart.
Terug in Den Haag hoort hij van Moorlag, zijn kamergenoot, dat de Duitsers hem in zijn huis opwachten en dat Ria en zijn moeder gevangen zijn genomen. Hij gaat met Moorlag naar Leiden, waar een student valse persoonsbewijzen maakt voor hem en Elly. Zijn haar wordt zwart geverfd door Marianne, een ondergedoken joodse studente. Henri duikt onder en gaat foto's ontwikkelen voor Labare. Hij beseft nu hoe hij veranderd is. Marianne gaat voor hem naar oom Bart met Elly's persoonsbewijs. Deze is echter al verdwenen. Henri gaat naar Amsterdam an vertelt aan oom Bart dat Ria en zijn moeder zitten. Oom Bart maakt hem verwijten.
Henri krijgt van Dorbeck opdracht naar het station in Amersfoort te gaan. Daar zal hij een vrouw ontmoeten in leidstersuniform van de Nationale Jeugdstorm. Samen gaan ze naar Lunteren, waar Lagendaal, die voor de Gestapo werkt, uit de weg moet worden geruimd. De aanslag lukt, maar op de terugweg wordt de vrouw aangehouden.
In Amsterdam ontmoet Henri Marianna. In de bioscoop ziet Henri een oproep tot zijn eigen aanhouding. Als hij de zaal uitloopt, wordt hij gepakt. Tijdens het verhoor wordt hij zo gemarteld, dat hij naar het ziekenhuis moet. Hij wordt daaruit bevrijd door gemaskerde mannen, die hem naar Leiden brengen.
Bij Labare ontmoet hij Marianne weer. 's Nachts worden ze door de Duitsers overvallen. Henri weet te ontkomen, maar wordt later toch gearresteerd. In de cel zoekt de Duitser Ebernuss hem op, die beweert hij hem goedgezind is. Hij heeft ervoor gezorgd, dat Marianne, die een kind verwacht, weer vrij is.
Ebernuss houdt zich bezig met het probleem of Dorbeck, de dubbelganger van Henri, bestaat. Daarom moet Henri naar Amsterdam gaan, waar een clandestiene societeit is voor ondergrondse helden. Als Dorbeck bestaat, zal Henri hem zeker ontmoeten.
Ebernuss geeft Henri zijn Leica en samen gaan ze naar Amsterdam. In de societeit is er een man van wie Henri gelooft dat het Dorbeck is. Van hem krijgt hij giftige kristallen, die in Ebernuss' borrel doet.
Dorbeck en Henri gaan er samen in de auto van Ebernuss vandoor. In een leegstaand huis fotografeert Henry zichzelf met Dorbeck in een spiegel. Dorbeck vertelt hem dat Ria samenwoont de zoon van de drogist die Henri verraden had, toen hij de aanslag in Haarlem pleegde. Henri krijgt een verpleegstersuniform. Dorbeck bericht hem dat Marianne in een kraamkliniek ligt. Daar aangekomen wordt hij naar een kelder gebracht waar hij het lijkje van zijn kind ziet. Een Duitse soldaat neemt hem mee in zijn auto. In Voorschoten doodt hij Ria en in Dordrecht de Duitser; daarna vraagt hij hulp aan een pastoor. Met de hulp van de illegaliteit en een arts komt hij in Breda aan. Hij meldt zich bij het hoofdkwartier van de Nederlandse Strijdkrachten. Daar arresteert men hem, omdat men denkt dat hij een landverrader is. Hij wordt naar Engeland gebracht. Daar behandelt Selderhorst zijn zaak. Henri wordt van vele dingen beschuldigd en Dorbeck, die zal kunnen aantonen dat hij verzetsheld is, onvindbaar. Jagtman en Moorlag zijn dood en Marianne is in Israel. Oom Barts verklaring is zeer vaag. Eindelijk wordt de Leica van Henri gevonden. Hij ontwikkelt het filmpje, maar de foto met Dorbeck is mislukt. Henri rent naar buiten en wordt neergeschoten.
Tijd
Het verhaal loopt van ongeveer 1932 tot 27 december 1945. Het is chronologisch met tijdverdichting (vooral in het begin) en tijdsprongen.
Het zijn 46 episodes: nr. 1-30 tot april 1945 (zijn jeugd, in het verzet, in Duitse handen); nr. 31-46 van april 1945 tot december 1945 (in de handen van de Nederlanders).
Plaats
Het verhaal speelt o.a. in Voorschoten, Leiden Breda e.a.
De ruimtes zijn vaak klein en nauw (donkere kamers, straatjes enz.)
Personen
Henri Osewoudt is zoon van sigarenwinkelier in Voorschoten. Zijn moeder vermoordde zijn vader. Hij is opgevoed door zijn oom. Hij heeft weinig contact met anderen. Hij trouwt met zijn zeven jaar oudere, lelijke Ria. Hij doet aan judo. Hij is lelijk, heeft een hoge stem en geen baard. Hij is afgekeurd voor militaire dienst. Hij speelt de rol van verzetsheld. Hij interpreteert de gebeurtenissen op een geheel eigen wijze. Opdrachten van Dorbeck voert hij blindelings uit.
Dorbeck is het "geslaagde" exemplaar van Henri, zijn "ideale ik" of superego, zijn viriele tegenpool (dapper, zwart haar enz.)
Jagtman zou een derde dubbelganger van Henri kunnen zijn. Hij lijkt nl. op Dorbeck, is ook officier in het leger. Hij woont op het adres waarnaar Osewoudt zijn foto's moet sturen.
Dorbeck zou dan de psychologische dubbelganger kunnen zijn.
Ria is Henri's zeven jaar oudere, lelijke nicht met wie hij getrouwd is.
Marianne is een ondergedoken joodse studente, die op Henri verliefd raakt en andersom. Aan het einde van het boek gaat ze terug naar Israel.
Titel
De donkere kamer verwijst naar onzekerheid, dreiging, isole ment. Damocles slaat op de voortdurende dreiging.
Ieder mens is a.h.w. in zijn eigen donkere kamer opgesloten. De foto's zijn een belangrijk onderdeel in het boek.
Plaats van het boek
Het boek behoort tot de moderne Nederlandse literatuur. Hermans behoort niet tot een specifieke stroming.
Hij orienteerde zich o.a. op het existentialisme (J.P. Sartre e.a.). Deze filosofische stroming vraagt zich af wat de zin van het leven is, en Hermans komt op negatieve zienswijze uit.
Zijn visie op het leven is pessimistisch: de mens kan de omringende werkelijkheid niet begrijpen omdat die te complex is, te chaotisch.
Het boek is een psychologische ideeenroman (het geeft een bepaalde visie op het menselijk bestaan).
Thema
Het belangrijkste thema is het op geheel eigen wijze erva ren/beleven van de werkelijkheid en het verkeerd beoordelen van anderen, omdat het niet mogelijk is die anderen te kennen;
Een ander thema: de onachterhaalbaarheid van de waarheid.
Motieven zijn:
- Oorlog (WO II)
- chaos en verwarring (de opdrachten)
- dubbelgangersmotief (Henri/Dorbeck=Jagtman?)
- eenzaamheid en isolement
- verraad en moord (Henri's moeder,Ria enz.)
- foto's (die moeten bewijzen dat hij verzetsheld was
- incest (het huwelijk met zijn nicht)
- krankzinnigheid (Henri's moeder)
- minderwaardigheidscomplex (hij is klein, heeft een hoge stem, is lelijk enz.
- zoeken naar eigen identiteit/queeste (is Henri nu verzetsheld of verrader? slachtoffer of psychopaat?)
- toeval (de foto's, sommigen waren niet ontwikkeld)
- Oedipusmotief (moederliefde en vaderhaat)
- seks en geweld
Willem Frederik Hermans wordt op 1 september 1921 geboren in het Diaconessenhuis aan de Overtoom in Amsterdam. Hij groeit op in een Amsterdams onderwijzersgezin. Zijn oudere zus is hem, vooral door zijn vader, altijd tot voorbeeld gesteld, maar Hermans blijft in haar schaduw staan. Zijn vader zegt hem dat hij niets kan, dat hij meer op zijn zus Corry zou moeten lijken. Hij haat haar. Zijn zus zal slechts 21 jaar oud worden. Als de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen, plegen zij en haar neef Piet Blind, met wie ze een geheime relatie had, zelfmoord. Deze gebeurtenis verandert zijn leven in meerdere opzichten. Hij is 18 als ze sterft en vanaf dat moment komt een einde aan zijn jeugd. De dood van zijn zus markeert ook een ander punt: de oorlog. Op het moment dat Nederland capituleert pleegt zij zelfmoord. Het zou goed kunnen dat dit voor de jonge Hermans aanvoelde als verraad. Als het erop aankomt, geeft zij op. De oorlogsjaren en de zelfmoord van zijn zus versterken het beeld dat hij van de wereld heeft: dat de wereld chaotisch is.
Boek informatie
- De donkere kamer van Damokles
- Willem Frederik Hermans
- Nederlands
Handige opties
- Meer boeken van:Willem Frederik Hermans