Boekverslag: Vrijdag
Titel: Vrijdag
Waardering: 4
Ondertitel: Toneelstuk in vijf sc?nes
Motto: B?rmutter, war soll tu ghan?
Ich geh ?ber Feld dem sein Herz abstossen.
B?rmutter, du sollst es nit tun.
Die Messen sind gesungen,
die Messen sind gelesen,
den Bauch soll genesen.
( 1575 )
Verklaring: Vrijdag was vroeger de dag van Venus, de dag waarop men vrijt. Door allerlei omstandigheden, waaronder het Christendom, is het een dag van boete en schuld geworden. In het katholicisme was het de dag waarop men geen vlees mocht eten. En de overgang van paganisme naar Christendom wordt in dit stuk gesymboliseerd. Het heeft ook te maken met het bijgeloof, dat een meisje dat op vrijdag geboren is een heks wordt of een ongelukskind. Het is dan ook geen toeval dat zo'n meisje in het stuk Christiane heet. (antichrist)
In de klassieke oudheid was vrijdag de dag die gewijd was aan de Italiaanse godin van de schoonheid, de liefde, de vruchtbaarheid en de tuinbouw, in Griekenland heette zij Aphrodite. Voor katholieken was deze dag er een van vasten, en die implicatie wilde Claus in zijn titel vasthouden: de combinatie van levenslust en vrijheid, naast die van onthouding en boete. De tegenstelling tussen vrijheid, bevrijding en gebondenheid aan traditie en moraal, maar ook de gedachte aan vlees en het derven daarvan ligt in deze titel besloten. Daarmee is in hetzelfde woord de tegenstelling aangegeven tussen godsdienst en seksualiteit en ook het onvermijdelijke verband dat er voortdurend tussen die twee bestaat.
Het buitenechtelijke kind van Erik en Jeanne heet weliswaar Elisabeth, maar Georges noemt haar die op een vrijdag geboren is Vrijdag; zij is immers een kind dat buiten het huwelijk uit hartstocht is geboren en als dusdanig niet belast door een christelijke maatschappij. Zij staat voor het nieuwe, heidense leven dat een oprechtheid en zuiverheid van de gevoelens veronderstelt.
Het motto heeft betrekking op de zwangerschap en op de geboorte van een kind. B?rmutter is eigenlijk een baarmoeder. Na een geboorte, die pijnlijk is en problemen met zich meebrengt, zal alles toch weer goed komen.
Opbouw: Het stuk heeft een klassieke opbouw. De vijf bedrijven spelen zich allemaal af in de woonkamer van het huis van Georges en Jeanne. Ook de drie eenheden zijn op dit toneelstuk van toepassing. ( plaats, tijd en handeling )
Beginzin: (Zeven uur 's avonds. Het is nog niet helemaal donker. De woonkamer van de familie Vermeersch, die tot een jaar geleden diende als kapsalon.
Slotzin: Jeanne: 'T is zo vet. Ik ga 't eerst wassen. (De elektrische bel gaat heel hard. Geen van beiden hoort het. Jeanne begint zijn haar te kammen. Bel ineens uit.)
Belangrijkste personen: Georges Vermeersch is getrouwd met Jeanne. Hij komt twee maanden eerder uit de gevangenis. Hij was veroordeeld voor het plegen van ontucht met zijn dochter, Christiane. Hij zegt dat hij ten onrechte is veroordeeld, maar later geeft hij toe dat hij zich wel degelijk aan Christiane vergrepen heeft. Hij wordt in het tweede bedrijf kwaad op Jeanne en trapt daarom de tv kapot. Als de ruzie bekoelt blijkt dat hij toch wel van haar houdt, want hij heeft een fles parfum voor haar meegebracht. In het derde bedrijf blijkt dat hij toch meer in het kind van Erik en Jeanne ge?nteresseerd is dan hij wil toegeven. Tijdens het diner verteld hij over het gevangenisleven. Dan blijkt ook waarom Jeanne met Erik heeft aangelegd. Dat kwam omdat hij niet wilde dat Jeanne hem kwam bezoeken. In het vierde bedrijf zien we hoe Christiane hem tien keer uitdaagt haar te nemen. In het laatste bedrijf bekent hij dat hij zich aan Christiane heeft vergrepen. Hij is een religieus mens. Hij weigert op vrijdag vlees te eten en vervangt een schilderij met verleidelijke vrouwen voor een afbeelding van Christus met een doornenkroon. Zijn religieuze houding speelt een belangrijke rol in het boek, maar daar heb ik het bij het thema nog over.
Jeanne is de vrouw van Georges. Zij is kapster geweest, maar heeft door haar buitenechtelijke verhouding en het kind de bevolking van Marke tegen zich in het harnas gejaagd. Daardoor heeft ze haar kapsalon moeten sluiten. Ze begint een verhouding met Erik omdat Georges niet wil dat ze hem komt opzoeken in de gevangenis. Ze heeft haar man in de rechtszaal fel verdedigd, maar bekent later dat ze aldoor wist dat Georges schuldig was. Ze beseffen dat ze beiden schuldig waren en daarom vergeven ze elkaar.
Christiane is vooral een symbolische persoonlijkheid. Terwijl Jeanne en Georges zich beperkt voelen door hun katholieke geloof, heeft zij alle remmen los gegooid en gedraagt zich als een ordinaire hoer. Maar omdat zij zich niet verantwoordelijk voelt t.o.v. de Bijbel en God geniet zij van het leven. Ze vind bevrediging voor haar diepste verlangens. Door haar vader te verleiden en hem nadien voor het gerecht te halen heeft ze echter ook mogelijk gemaakt dat het andere kind geboren wordt. Deze situatie roept de gedachte op aan Christus die geboren werd om de anderen te kunnen bevrijden en het mogelijk te maken dat zij een nieuw leven leiden. De redenering van Claus' personages is dan ook eenvoudig: een begane fout kan alleen door een christelijk gekleurde boetedoening uitgewist worden. Zo hebben ze het van jongs af aan geleerd, het is hun als een levensles bijgebleven.
Thema: Vrijdag is een stuk omtrent schuld (de incest, de buitenechtelijke verhouding en het daaruit geboren kind) en boete (de gevangenzetting, de maatschappelijke verstoting van Jeanne en Georges, de sluiting van de kapsalon). Ook speelt schaamte een belangrijke rol in dit stuk. Georges schaamt zich na de incest, Jeanne schaamt zich voor haar verhouding met Erik. Bij Georges wordt het gevoel van schaamte afgewisseld door agressiviteit. Dat komt omdat hij na zijn gevangenschap niet meer in staat is normaal met mensen te communiceren. Georges en Jeanne worden in hun gedrag bepaald door hun verleden, door het geheel van fatsoensnormen die in de eerste plaats door de katholieke moraal zijn ingegeven. Schuld wordt bij hen telkens geassocieerd met seksualiteit en het genieten van seks, waar de katholieke kerk zich steeds zo sterk tegen verzet heeft. Maar het leven verloopt anders dan de mensenmoraal voorschrijft, cultuur en natuur zijn dikwijls uiteenlopende zaken.
Christus is voortdurend aanwezig in dit stuk: bij Georges, die een Christusschilderij uit de gevangenis heeft meegebracht en het in de plaats hangt van de vrouwen die eerst in de kamer hingen. Ook in de naam van Christiane komt dit terug. Op een gegeven moment vergelijkt Erik haar vrienden met Jezus van Nazareth: Ik zei het haar, Christiane, soms zou je zeggen dat Jezus Christus er bij loopt, met dat haar en die baarden. En wij hebben er nog over gesproken. Jezus, zegt ze, was een serieuze mens, een exempel, maar niets anders, een brave vent van zoveel jaar voor Christus, maar meer niet.
Verwachting
vooraf: Ik vind het altijd moeilijk om mijn verwachting vooraf op een juiste manier te verwoorden. Ik heb sommige boeken op mijn lijst gekozen omdat die op de lijst van een neef van mij stonden. Andere boeken heb ik gelezen op aanraden van klasgenoten of docenten. Er zijn ook boeken die ik alleen om de titel op mijn lijst heb gezet. Daarmee bedoel ik dat ik de titel zo leuk vond dat ik het boek wilde lezen. Dit boek is mij aangeraden door iemand.
Waardering
achteraf: Ik vond dit boek niet zo leuk om te lezen. Het is niet spannend, het plot is erg mager en de personages zijn niet interessant. De stijl van dit boek vind ik ook niet echt leuk. Het boek is mij erg tegengevallen. Ik vond Het Jaar van de Kreeft bijvoorbeeld veel interessanter. Ook de stijl van Claus in dat boek is nou niet echt super, eerder grof en ruw, maar dat verhaal is veel mooier. Dit boek is samen met De Aanslag een van de minste boeken op mijn lijst. Ik vind boeken waarin het katholieke geloof een grote rol speelt over het algemeen enorm vervelend. De katholieke kerk heeft eeuwenlang de arbeiders en de gewone mensen uitgebuit en was zo schijnheilig als de pest. Ik kan er niet tegen dat een kerk waarvan de leiding zoveel boter op het hoofd heeft andere mensen de wet gaat voorschrijven. Het idee dat je door te biechten en boete te doen al je misdaden en zonden kan goedmaken, is gewoonweg stuitend. Je hoeft de krant maar open te slaan of er staat wel een artikel over een of andere pastoor die weer tientallen kinderen misbruikt heeft. Maar ja, dat is mijn mening en misschien zijn er mensen die het wel helemaal niet met mij eens zijn en die zulke boeken wel leuk vinden. Ik vind dit soort boeken in ieder geval enorm vervelend.
Meest verwarrende: Ik vond het taalgebruik van de personen in dit stuk het meest verwarrende. Het staat bol van Vlaams dialect en typisch Belgische uitdrukkingen. Dat maakt het verhaal, dat toch al niet echt helder is, er niet duidelijker op.
Vergelijking: Ik heb dit boek vergeleken met Het Jaar van de Kreeft. Qua stijl zijn het twee totaal verschillende boeken. Vrijdag heeft een Vlaams taalgebruik, terwijl Het Jaar van de Kreeft in keurig ABN geschreven is. Ook qua inhoud verschillen deze twee boeken veel van elkaar. Het geloof komt in dit boek heel erg naar voren, in Het Jaar van de Kreeft speelt behalve bijgeloof geen enkel geloof een rol. De liefde wordt ook vanuit een totaal verschillend perspectief bekeken. In Het Jaar van de Kreeft is de liefde een mooi verschijnsel, in dit boek naar mijn mening absoluut niet. Al met al is dit boek niet een van mijn favorieten.
Hugo Claus wordt geboren te Brugge op 5 april 1929. Hij verblijft vanaf zijn 18 maanden tot 11-jarige leeftijf in een pensionaat. Hij woont thuis van 1940 tot 1946. Hij verlaat het ouderlijk huis en de school en maakt reizen naar verschillende landen. Van 1950 tot 1953 woont hij in Parijs waar hij in contact komt met surrealisme (1), existentialisme (2) en Cobramodernisme (3). Van 1953 tot 1955 verblijft hij in Rome in het filmmilieu. In 1955 huwt hij met de filmactrice Elly Overzier, met wie hij in Gent gaat wonen (tot 1965). Vervolgens neemt hij gedurende vijf jaar zijn intrek op een boederij in de Vlaamse Ardennen. In 1970 gaat hij in Amsterdam wonen, waar hij een verhouding heeft met de actrice Kitty Courbois. Van 1973 tot 1978 woont hij in Parijs samen met de actrice Sylvia Kristel. Uiteindelijk verhuist hij opnieuw naar Gent. Hij huwt in 1993 met Veerle De Wit.
Boek informatie
- Vrijdag
- Hugo Claus
- Vlaams
Handige opties
- Meer boeken van:Hugo Claus