Werkstuk: Schokland
Inhoudsopgave
Inleiding Blz. 3
Schokland op de kaart Blz. 4
De naam Schokland Blz. 5
Geschiedenis Blz. 6 t/m 9
Van Eiland tot Polderland Blz. 10
Schokland nu Blz. 11
Flora en Fauna Blz. 12 t/m13
Schokland een eiland in de tijd Blz. 14
Bewoners Blz. 15
Een bijzondere vindplaats Blz. 16
Zuiderzeeballade Blz. 17 t/m 18
Arrangementen Blz. 19
Cursussen Blz. 20
Vrienden van Schokland Blz. 21
Schokland ?Werelderfgoed? Blz. 22
De schokkervereniging Blz. 23
Museum ?Schokland? Blz. 24
Plaatjes en foto?s Blz. 25 t/m 29
Schokland plattegrond ?wandelroute? Blz 30
Het Schokkerkoor Blz. 31
Krantknipsels Blz. 32 t/m 34
Afsluiting Blz.
Bronvermelding Blz.
Nawoord Blz.
Inleiding.
Deze scriptie gaat over het voormalige eiland ?Schokland?
Een uitstekend reisdoel voor liefhebbers van:
? Wandelen
? Archeologie
? Geologie
? Natuur
? Cultuur historie
U vind in deze scriptie onder andere informatie over de geschiedenis van schokland, schokland nu en vrienden van schokland.
Schokland op de kaart
De Naam Schokland
De Bewoners van het eiland ?Schokland? Gebruikten deze naam zelf niet voor het eiland. Meestal zeiden ze dat ze uit Ens of Emmeloord ze waren niet trots op de naam ?Schokland?.
De eerste vermelding van het eiland als ?Schockers Aeyland? verschijnt in 1632 op de kaart een beginsel naar de zoektocht van de naam.
De naam Schokker is vermoedelijk ouder dan Schokland zelf, het eiland werd dus naar de bewoners genoemd.
De naam ?Schocker? werd al in 1590 gebruikt in Enkhuizen gebruikt voor bezoekers van de andere kant van de Zuiderzee, maar tot in de 18e eeuw is de naam niet in de boeken te vinden.
Mogelijk is de naam ?Schocker? een spotnaam die door de overige bewoners van de Zuiderzee kust is gegeven aan de bewoners van Schokland.
Ook de bewoners van Urk werden zo genoemd. Het ?Schokken? lijkt te kunnen worden gezien als een commentaar op het vaargedrag van de Schokker en Urker schepen. Dit is echter logisch want de 19e eeuwse Schokker vaartuig als de ?bons? kwam op deze manier waarschijnlijk ook aan zijn naam. Pas later namen de bewoners van Schokland de naam ook werkelijk aan.
Geschiedenis
Ontstaan van het eiland
Tot ver in de Middeleeuwen was het oostelijk deel van het Zuiderzeegebied nog land. Vanaf 1100 werd begonnen met de ontginning van deze drassige wildernis. Grote stukken veengrond werden omringd met dijkjes. Voor de ontwatering werden op regelmatige afstanden sloten gegraven. De sloten voerden het verzamelde water af naar lager gelegen delen.
Het is waarschijnlijk dat het hele gebied rond het latere Schokland al voor de 14e eeuw was ontgonnen.
De ontginning had echter nadelen. Door de ontwatering begon het veen in te klinken en ging de bodem dalen. Het hoogteverschil met de lagere gebieden werd steeds kleiner en het werd steeds moeilijker water af te voeren. De vernatting van de akkers had slechtere oogsten tot gevolg. Om hieraan het hoofd te bieden werden in de dijkjes duikers opgenomen. Door gebruik te maken van de getijdenwerking van de zee was men zo in staat het dalende gebied te ontwateren zonder te bemalen. Bij vloed waren de duikers gesloten en werd het water binnendijks in de sloten verzameld. Bij laag water werden de duikers geopend en het boezemwater via een stelsel van buitendijkse sloten afgevoerd. In feite was het bedijkte gebied daarmee een polder geworden. Dit ging geruime tijd goed totdat ook hier de invloed van de zee merkbaar werd. Stormvloeden en overstromingen sloegen grote stukken van het gedaalde veengebied weg.
Tot circa 1450 was Schokland nog door een veenrug met het vaste land verbonden en dus schiereiland. Toen ook deze veenrug werd prijsgegeven aan de golven ontstond een eiland. Door de veenontginning heeft de middeleeuwse mens dus zelf een handje meegeholpen aan het ontstaan van een eiland in de Zuiderzee.
Ontstaan van de huidige landschappen
Het ontstaan van de huidige landschappen is te verdelen in vier fases.
Dit historisch overzicht begint bij de aanvang van de voorlaatste ijstijd (Saale Glaciaal).
De tweede fase begint in de nadagen van de laatste ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, het Flevomeer, zeg maar de voorloper van de Zuiderzee, wordt gevormd.
De derde fase behelst de ontginning, de landbouw die het landschap doet veranderen.
De vierde fase uit dit historisch overzicht beschrijft de ontstane aandacht en zorg voor instandhouding van het eiland en hoe men daar toe gekomen is.
Ontstaan van de huidige landschappen 1ste fase
200.000 jaar geleden, in de voorlaatste ijstijd, het zogenaamde Saaleglaciaal, was Nederland nog geheel onbewoonbaar. In deze tijd vindt de vorming van de grote Nederlandse landschappen plaats door het ijs. Zo wordt in de eerste fase de Utrechtse Heuvelrug opgestuwd. Men noemt deze fase "het Amersfoortse stadium".
In de tweede fase, het zogenaamde "Drentse stadium" ontstaan door afzettingen en druk van het landijs keileembulten, waardoor de huidige plaats van Texel, Wieringen, Urk ?n van Schokland wordt bepaald. Keileemresten zijn nog steeds van belang voor Schokland in bijvoorbeeld het Schokkerbos dat zijn vegetatie voornamelijk te danken heeft aan de keileemondergrond.
In de laatste ijstijd, 75.000 jaar geleden, is de zeespiegel ongeveer 45 meter lager dan heden. Nederland heeft een soort van poolwoestijnklimaat en de dalen tussen de
keileembulten worden door de wind opgevuld met een dikke laag dekzand. Aan het einde van deze ijstijd, zo?n 10.000 jaar geleden, wordt het gebied dat nu Noordoostpolder is bewoond door de mens. Het landschap wordt gevormd door keileem, dekzand, rivierduinen en rivieren.
Ontstaan van de Noordzee en Flevomeer 2de fase
Door een klimaatverandering 10.000 jaar geleden smelten enorme hoeveelheden landijs waardoor de zeespiegel tientallen meters stijgt tot enkele meters onder het huidige peil. De Noordzee ontstaat en de contouren van Nederland worden bepaald, aanvankelijk met een halfopen kustlijn, 8 meter onder het huidige peil. Ter plaatse van Schokland bestaat het landschap uit kwelders, rivierduinen en veen. Op de oevers van de oer-Vecht, ten noordoosten van het huidige eiland wonen dan al jagers.
Duinvorming zorgt er voor dat de Noordzeekust verder gesloten raakt en dat het zoete rivierwater niet meer wordt afgevoerd. Een uitbundige plantengroei zorgt voor het ontstaan van een dikke veenlaag achter de duinen. Boven het drassige veengebied steken op een aantal plaatsen rivierduinen en keileembulten boven het landschap uit. Deze verhogingen zijn aantrekkelijke vestigingsplaatsen voor de prehistorische mens. Er is wild en vis in overvloed en er kan zelfs hier en daar landbouw worden bedreven. Rond het begin van de jaartelling ontstaat een zoet binnenmeer dat door de Romeinen Flevomeer wordt genoemd. Het gebied van de huidige Noordoostpolder is dan nog drassig veengebied.
Ontginning: de landbouw verandert het landschap 3de fase
Rond 400 na Christus krijgt het Flevomeer een doorgang naar de Waddenzee. Het meer heet nu Almaere (denk aan Almere) en wordt steeds meer een brakke binnenzee. De invloed van de Noordzee wordt steeds groter. Rond het jaar 1000 beginnen de bewoners van het Noordoostpoldergebied met het opwerpen van dijkjes om zich te beschermen tegen de invloed van de zee. Ook worden grote stukken veengebied ontgonnen ten behoeve van de landbouw. In het huidige Noordoostpoldergebied liggen in de Middeleeuwen verschillende dorpjes. Dan, rond het jaar 1200 verandert de situatie, het peil van de Noordzee stijgt en de Zuiderzee ontstaat. Steeds meer land wordt weggeslagen en Urk wordt een eiland, Schokland blijft voorlopig nog met een landtong aan Overijssel vastzitten. Aan het einde van de middeleeuwen wordt Schokland uiteindelijk een eiland. Door stormvloeden en overstromingen raken de lagere delen van het Zuiderzeegebied, dus ook het Noordoostpoldergebied ontvolkt. De laatste resten van Middeleeuwse bewoning dateren van omstreeks 1450: de Schokkers hebben zich geheel op het eiland teruggetrokken.
Rond 1600 heeft de Zuiderzee min of meer zijn definitieve vorm gekregen. De Zuiderzeekust krijgt een economisch belang. Schokland fungeert als een baken in de Zuiderzee en als vluchthaven. Het eiland is verder afgekalfd. De bewoners leggen zich toe op scheepvaart en visserij. Voor eigen gebruik wordt vee gehouden.
Van eiland naar landschapspark 4de fase
Het eiland kalft steeds verder af, de slappe veengrond slaat makkelijk weg. Alle buitendijkse gebieden moeten worden opgegeven. In 1820 is een smal eiland over dat regelmatig door overstromingen wordt geteisterd. In 1855 wordt dan als eerste het terpdorp de Zuidert ontruimt. In 1859 wordt op last van Koning Willem III de rest van het eiland ontruimd. Ter bewaking van de vuurtoren blijft een vuurtorenwachter achter op de Zuidpunt. Bij de haven en op de terp Middelbuurt wonen enkele rijksambtenaren voor het onderhoud en voor de visafslag. In 1923 wordt de bewaking van de vuurtoren geautomatiseerd, bij de haven wonen dan nog twee havenmeesters met hun gezin.
De Afsluitdijk wordt aangelegd, men begint met het droogmalen van de Noordoostpolder. Schokland is nu geworden tot een eiland op het droge. De laatste permanente bewoners hebben het eiland, voor het laatst per schip, in 1941 verlaten.
1995, Schokland wordt werelderfgoed en zal worden geconserveerd voor de toekomst door onder andere bescherming van het bodemarchief en door verdrassing om verdergaande klink te voorkomen. De ontwikkeling van recreatie, gericht op de natuur en de rijke historie van het eiland, komt op gang.
Van eiland tot polderland
Het eiland was toen nog vele malen groter dan het smalle strookje land dat er bij het droogvallen van de Noordoostpolder nog van over was. Door de slappe veengrond was Schokland een makkelijke prooi voor de zee. Voortdurend gingen grote stukken land verloren. Vergeefs werd geprobeerd het gebied tegen de golven te beschermen. Maar de aanleg van dijkjes en paalschermen kon niet verhinderen dat steeds weer delen van het eiland werden afgeknabbeld. Talrijke dijksporen die nog altijd rond Schokland zijn te zien wijzen op de afbrokkeling. Vooral aan de noord- en westzijde moest veel land aan het water worden prijsgegeven. Ook de vele terpresten die na het droogvallen rond Schokland zijn gevonden duiden erop dat de bevolking voortdurend moest verhuizen om te ontkomen aan het water. Uiteindelijk trokken de circa 650 Schokkers zich terug op drie woonterpen aan de oostkant van het eiland. Rond 1800 wordt Schokland omschreven als 'een door palenrijen in de den bodem der Zuiderzee vastgepend stukje grond'. Het eiland was toen helemaal omringd door een houten zeewering. De woonbuurten waren nog eens extra beschermd door een palenscherm rondom de terpen. De zeewering werd in 18e eeuw steeds opnieuw ondermijnd door de paalworm. Dit weekdier taste het houten paalwerk aan en teisterde als een onstuitbare plaag het Zuiderzeegebied. Voortdurend moesten delen van de wering worden vervangen. In 1804 werd langs de westkust van het eiland een stenen dijk gebouwd. Aanvankelijk had men er grote verwachtingen van. Maar in 1825 maakte een stormvloed duidelijk dat de twee meter hoge dijk niet was opgewassen tegen het geweld van de golven. Het hele eiland overstroomde en tientallen huizen werden vernield. Het werd voor de bevolking te gevaarlijk om op het eiland te blijven. In 1859 besloot de Rijksoverheid daarom tot een algehele ontruiming van het eiland. De bevolking werd gedwongen het eiland te verlaten. Er bleven nadien nog een paar mensen op Schokland wonen. Ze moesten de vuurtoren op het eiland bedienen, de kustverdediging onderhouden en de activiteiten in de haven regelen. Nadat de dijk om de Noordoostpolder was gesloten werd in 1941 begonnen met het wegpompen van het water. Toen verlieten ook de allerlaatste bewoners het eiland bij een waterstand van nauwelijks een halve meter. Enige tijd later kwam Schokland op het droge te liggen. Het einde van een eiland. Men vreesde aanvankelijk dat Schokland na het droogvallen in zijn geheel in de polderbodem zou wegzakken. Door de verlaging van de waterstand zou de veenachtige ondergrond zodanig inklinken dat het eiland als een pudding in elkaar zou zakken. Uiteindelijk kon het zelfs onder het maaiveld verdwijnen en zou er een waterplas ontstaan op de plaats waar eens het eiland lag. Maar hoewel nog jarenlang water uit het eiland sijpelde bleek de bodemdaling mee te vallen. De totale inklinking bedraagt tot nu toe circa 1.5 meter.
Op ??n van de voormalige woonterpen is sinds 1947 Museum Schokland gevestigd. Het bestaat uit een verzameling gebouwen rond het historisch kerkje uit 1834. Het museum belicht de lange ontstaansgeschiedenis van het gebied van de huidige Noordoostpolder met nadruk op de archeologie en historie van het eiland.
Schokland nu
Op het meest zuidelijke puntje van Schokland liggen nog altijd de fundamenten van een eeuwenoud kerkje. Voor de wandelaar en fietser van de moderne polder is dit erg verassend. Ze maken het zuidpunt van het eiland tot het meest bijzonderste plekje op het eiland.
De oudste gedeelten van de oorspronkelijke bakstenen van het kerkje dateren uit de 14e eeuw. De kerk moet tot in de 18e eeuw dienst hebben gedaan. Na het in het gebruik nemen van een nieuw godshuis elders op het eiland raakte het in verval en werd uiteindelijk in het beging van de 19e eeuw afgebroken. De funderingen verdwenen onder de grond. In 1940 werden ze tijdens archeologische onderzoek weer blootgelegd en liggen sindsdien weer aan de oppervlakte.
Sinds een aantal jaren vallen de fundamenten onder beheer van ?Stichting Flevolandschap? en werden in opdracht van deze organisatie eind 202 ingrijpend gerestaureerd. Voor museum Schokland een aanleiding om eens wat dieper in te gaan op de geschiedenis op dit bijzonder stukje Schokland
Flora en Fauna
Flora
Op het kleiige, voornamelijk westelijk gedeelte van het bos groeit de gewone Es, de Gewone Esdoorn en de Fijnspar. Op de veengronden vindt u voornamelijk de Sitkaspar en de Fijnspar. Het centrale brede deel van het Schokkerbos, waarin zich het bezoekerscentrum van het Flevolandschap en de Gesteentetuin bevinden is gelegen op een keileemopduiking. U vindt daar een Wintereiken-Beukenbos met op diverse plaatsen een rijkdom aan bramen. Het voorkomen van soorten als Mannetjesvaren en Wijfjesvaren wijzen op een ontwikkeling naar een rijker bostype. Op andere gedeeltes van het bos met zware zavelgrond is de natuurlijke vegetatie een Essen-Iepenbos.waarin reeds een aantal vochtindicatoren voorkomt: Echte Valeriaan, Gele Lis, Hennegras, Oeverzegge en Riet.
Het Schokkerbos is van landelijke betekenis voor paddestoelen en mossen. Voor paddestoelen zijn de sparopstanden het meest interessant maar ook de bosopstanden op keileem. Diverse zeldzame soorten komen voor. Ook voor mossen is het bos zeer bijzonder, getuige het voorkomen van zeldzame tot zeer zeldzame soorten; in het Schokkerbos komt de Eurhynchium Angustirete voor, welke in Nederland slechts vijf vindplaatsen kent.
Fauna
In het Schokkerbos komen diverse bijzondere soorten libellen voor.
Dagvlinders zijn meest soorten van algemene aard. In de keileempoel vindt u naast de Kleine Watersalamander verschillende andere soorten amfibie?n.
Zoogdieren zijn in een interessante diversiteit vertegenwoordigd; ree?n, vossen, hermelijnen, rosse woelmuis enzovoort. Ook is de meervleermuis gesignaleerd.
In totaal zijn er 50 verschillende soorten broedvogels in het Schokkerbos vastgesteld. De hoogste dichtheden werden vastgesteld in de naaldopstanden.
Achtergronden Flora en Fauna Schokkerbos
De oudste bewonerssporen in het Schoklandgebied dateren van circa 10.000 jaar geleden.
Ten oosten van Schokland is op de kop van een zandopstuwing een bijzonder rijk archeologisch terrein aanwezig, waarin naast aardewerkvondsten ook sporen van grondbewerking (ploegsporen), huisplattegronden en skeletten uit de Steentijd werden aangetroffen. Voorts werd in hetzelfde gebied een opzienbarende vondst gedaan van een groot aantal prehistorische voetstappen. Deze circa 4500 jaar oude sporen van menselijke aanwezigheid in het Schoklandse gebied waren in een met zand ondergestoven kleilaag bewaard gebleven. Ook de aardewerkvondsten van de Swifterbantcultuur (4000 v. Chr.), Trechterbekercultuur (2800 v. Chr.), Standvoetbekercultuur (2600 v. Chr.), Klokbekercultuur (2300 v. Chr.) en Wikkeldraadcultuur ( 2000 v. Chr.) hebben bijgedragen aan de reconstructie van menselijke bewoning in de omgeving van Schokland.
Schokland een eiland in de tijd
Eens een eiland in de Zuiderzee. Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 kwam Schokland 'op het land' te liggen. Nog altijd steekt het voormalig eiland als een langwerpige, lichtglooiende rug af tegen het omringende vlakke polderland. Schokland en zijn omgeving kent een lange bewoningsgeschiedenis die in helemaal in het teken staat van de kwetsbare relatie tussen de mens en het water. Het voormalig zuiderzee-eiland symboliseert bij uitstek de eeuwigdurende strijd van de Nederlanders tegen de zee. Het is om die reden dat het in 1995 als eerste Nederlandse monument is opgenomen op de lijst van cultureel werelderfgoed van de UNESCO.
De geschiedenis van Schokland gaat terug tot ver in de prehistorie. Er was toen nog geen sprake van een eiland. De zeespiegel lag nog een stuk lager en het hele Zuiderzeegebied was nog land. Tot in de middeleeuwen waren grote delen van het gebied rond Schokland bewoond. Veel van deze vroege bewoningsresten zijn ontdekt tijdens het graven van sloten en drainagesleuven in de jaren ?40 en ?50. Ten behoeve van de landbouw werd de bodem van de Noordoostpolder nauwkeurig in kaart gebracht. Op meer dan 500.000 plaatsen werden grondboringen verricht. De resultaten hiervan staan op een groot aantal geologische kaarten. Deze kaarten geven een vrij goed overzicht van de landschappelijke ontwikkeling van het gebied in het verleden. De gegevens waren voor archeologen van groot belang. Archeologische vindplaatsen konden als het ware in het vroegere landschap worden geplaatst. Hierdoor werd inzicht verkregen in de leefomstandigheden van de vroegere bewoners.
Bewoners
vroege bewoners
De oudste sporen van menselijke aanwezigheid bij Schokland dateren van zo?n 10.000 jaar geleden. Vanaf circa 4.500 voor Chr. was er sprake van vrijwel permanente bewoning. Het landschap moeten we ons dan voorstellen als een laaggelegen veengebied met hier en daar wat moerasbos. Enkele keileembulten en rivierduinen staken boven het vlakke land uit. Op slechts enkele kilometers van elkaar stroomden de rivieren de IJssel en de Overijsselse Vecht in westelijke richting naar zee. Vooral de keileemopstuwing aan de oostkant van het latere Schokland was een aantrekkelijke vestigingsplaats. Het lag direct aan de oever van de Vecht en de hogere delen waren geschikt om te wonen en om graan te verbouwen. Er was voldoende ruimte om het vee te laten grazen. In de omgeving kon worden gejaagd op edelherten, elanden, bruine beren, bevers en eenden. De rivier zorgde voor schoon drinkwater en er was vis in overvloed. Op het menu stonden snoek, brasem, meerval, baars en paling. Verder bood de rivier goede transportmogelijkheden. Door een langzame stijging van de waterspiegel zorgde de uitbundige moerasvegetatie er in de loop van de tijd voor dat dikke lagen veen ontstonden. De rivier raakte hierdoor langzamerhand verstopt en groeide dicht. Ongeveer 1500 voor Chr. groeide er een moerasbos en was het land zo drassig geworden dat het vrijwel niet meer begaanbaar was. De keileembult verloor zijn aantrekkingskracht en werd tenslotte verlaten. Door het vrijwel ontbreken van archeologische vondsten wordt aangenomen dat het gebied na die tijd nog maar spaarzaam door mensen werd bezocht. Pas in de middeleeuwen was er weer sprake van bewoning.
Veel voorkomende namen op Schokland
Baentjes, Bakker, Brasker, Brasser, Been, Blankvries, de Boer, Botter, Boese, Broodbakker, Bruins, Buter, Buijs, Coenders, de la Couture, Duim, van Eerde, Eleveld, Geerling, Gertsen, Gertner, Gillot, Goosen, Gosem, Gottijn, de Graaf, de Groot, ter Haar, Ham, Heinen, Heijnenberg, Hofman, Holsappel, van Hoorn, de Jong, Jongsma, Kale, Kamper, Karel, van Kleef, Kleij, Klein, Koek, Kok, Konter, Koot, Kwakman, Legebeke, Leijting, van Lier, Mastenbroek, Meijer, van der Molen, Mommend?, Mossel, Mostert, van Nes, Net, Nijkerk, Oldenhof, Ouderling, Riet, Rigter, Ringeling, Roos, Scholten, Schoon, Schout, Schunt, Seijdel, Slot, Smit, Sonderman, Steenbeek, Streithorst, Stroeve, Struijk, Taats, Tikkel, Tromp, Ulrich, Veen, van de Vegte, Visscher, van Vlaanderen, de Vries, de Waal, Walter, van der Werf, Wichers, van Willegen, de Wit, Zalm, Zoet en Zuurhuizen.
En dan zijn er nog de familienamen die ontstaan zijn nadat de stamvader het eiland verliet: van Emmerloot, Veer en natuurlijk Schokker.
Een bijzondere vindplaats
Al vanaf de drooglegging had de keileemopduiking in de ondergrond bij Schokland de belangstelling van archeologen. De plek had eeuwenlang onder water gelegen en resten van vroegere bewoning waren daardoor relatief goed bewaard gebleven. Door de goede conservering zijn er in de loop der jaren veel verrassende vondsten gedaan. Al in de jaren vijftig werden een aantal archeologische opgravingen uitgevoerd. In 1957 werd onder andere een prehistorisch akkertje blootgelegd. Vanaf 1982 hebben archeologen van de universiteit van Amsterdam het terrein jarenlang onderzocht. Het onderzoek begon aanvankelijk kleinschalig, maar groeide al snel uit tot een vrij omvangrijk project. Met name het vele vondstmateriaal uit de laatste periode van de steentijd gaf aan dat deze plek tussen 4500 en 1800 jaar voor Chr. vrijwel permanent was bewoond. Naast aardewerk en stenen werktuigen werden ploegsporen, vuurplaatsen, huisplattegronden en zelfs voetindrukken van de prehistorische mens in de bodem teruggevonden. Groot was de verrassing toen in 1990 een compleet grafveld werd opgegraven. Skeletresten van zeker 20 individuen werden geborgen met een ouderdom van ongeveer 4600 jaar. De vindplaats is zeer bijzonder. Het is uniek binnen de Nederlandse archeologie dat op ??n plek de ontwikkeling van de prehistorische mens over zo'n lange periode kon worden bestudeerd.
Zuiderzeeballade
De Zuiderzeeballade werd geschreven door Willy van Hemert (tekst) en Joop de Leur (muziek). De originele uitvoering, gezongen door Oetze Verschoor en Sylvain Poons, verscheen in 1959 op de markt. Het lied bereikte in 1962 de 18e plaats van de Top veertig en bleef 4 maanden in de hitlijsten genoteerd. Hieronder vindt u de volledige tekst.
Opa, kijk ik vond op zolder
Een foto van een oude boot
Is dat nog van voor de oorlog
Van die oude vissersvloot
Jochie, dat is een gelukkie
Ik was dat prentje jaren kwijt
Ik heb nu weer een heel klein stukkie
Van die goeie ouwe tijd
Daar is het water, daar is de haven
Waar je altijd horen kon: We gaan aan boord
De voerman laat er nu paarden draven
En aan de horizon ligt Emmeloord
Eens ging de zee hier tekeer
Maar die tijd komt niet weer
Zuiderzee heet nu IJsselmeer
Er tractor gaat er nu greppels graven
'k Zie tot de horizon geen schepen meer
Kijk die jongeman ben ikke
Ja, ikke was de kapitein
Hiero, en die grote dikke
Ja, dat moet Malle Japie zijn
Opa, en die blonde jongen
Vooraan bij de fokkeschoot
Opa, zeg nou wat, die jongen...
is je ome, die is dood
In 't diepe water, ver van de haven
In die novembernacht, voor twintig jaar
Door 't brakke water is hij begraven
Als ik nog even wacht zien wij elkaar
Toen ging de zee zo tekeer
In een razend verweer
Ongestraft slaat niemand haar neer
Nu jaren later hier paarden draven
Zie ik de hand en macht van onze Heer
Waar is het water, waar is de haven?
Waar je altijd horen kon: We gaan aan boord
De voerman laat er zijn paarden draven
En aan de horizon ligt Emmeloord
Eens ging de zee hier tekeer
Maar die tijd komt niet weer
't Water ligt nu achter de dijk
Waar eens de golven het land bedolven
Golft nu een halmenzee, de oogst is rijp
Arrangementen
Op Schokland zijn naar eigen smaak verschillende arrangementen mogelijk.
Enkele voorbeelden:
- ontvangst met koffie/thee en Schokkermop, gevolgd door rondwandeling of rondrit per
Schokkerwagen over het eiland.
- bezoek aan museum gevolgd door cultuurhistorische rondleiding of een
natuurwandeling.
- rondleiding over ??n van de terpen Middelbuurt of Emmeloord door gids in
Schokker klederdracht gevolgd door koffietafel of borreluurtje.
Naar behoefte kan uit de genoemde recreatieve mogelijkheden een arrangement worden samengesteld. Ook voor groepen met zeer specifieke interesse voor geologie, archeologie, cultuurhistorie, natuurbeheer of landbouw kan een arrangement worden verzorgd. Voor meer informatie en prijsindicaties kunt u terecht bij Natuurlijk Schokland.
Cursussen
Op Schokland worden ieder jaar cursussen georganiseerd op het gebied van geologie, archeologie en historie. De cursussen vinden plaats in Museum Schokland en in de Gesteententuin in het Schokkerbos. De organisatie ligt in handen van de Vereniging Vrienden van Schokland.
Wat voor Cursussen
Cursus historie
doel:
De provincie Flevoland is, ondanks zijn korte bestaanstijd, rijk aan historie, historische gegevens en gebouwen. Deze cursus kan bijdragen tot een bredere kennis bij de deelnemers.
Cursus archeologie
doel:
Kennis opdoen over de bewoningsgeschiedenis van Nederland en de archeologie van ons land.
Cursus algemene geologie
doel:
Algemene kennis opdoen over onder andere landschapvorming, bv. het ontstaan van duinen, rivierlopen, gletsjers, grondsoorten, bodemvormen. Verder kennis opdoen over het ontstaan van het leven en het herkennen van een aantal gesteentensoorten
Cursus gesteentenherkenning
doel:
Het determineren van zwerfstenen in theorie en praktijk, om deze kennis over te dragen, om een verzameling aan te leggen, om meer te genieten van de (geologische) wereld om ons heen.
Cursus gesteentendeterminatie
doel:
Vergroten van de specifieke kennis over gesteenten en minerale inhoud van gesteenten
Vrienden van Schokland
De doelstelling van de Vereniging Vrienden van Schokland is het wekken en bevorderen van belangstelling voor het verleden van Flevoland; het verlenen van 3steun aan de musea in de provincie, aan Museum Schokland in het bijzonder.
De vrienden organiseren jaarlijks lezingen over diverse onderwerpen en cursussen op het gebied van geologie, archeologie en historie. Daarnaast beschikt de vereniging over een eigen documentatieruimte met bibliotheek en een archief dat op afspraak is te raadplegen. Vier maal per jaar verschijnt het aantrekkelijke ledenblad De Vriendenkring. Jaarlijks wordt een dagexcursie voor de leden georganiseerd
Leden van de Vereniging Vrienden van Schokland hebben gratis toegang tot Museum Schokland
Schokland ?Werelderfgoed?
Schokland is
cultureel werelderfgoed
van de UNESCO.
Het is een bijzonder gebied.
Ongerept en onaangetast
verleden in nieuw land.
Het gebied ademt een sterk cultuur-historische sfeer.
Wanneer u Schokland bezoekt, beleeft u de geleverde strijd
tegen het opstuwende water
De schokkervereniging
De in 1985 opgerichte vereniging stelt zich ten doel:
? het instandhouden en bevorderen van de belangstelling voor Schokland en de geschiedenis van haar bewoners en nazaten;
? het uitdragen van de rijke cultuurhistorie van het voormalige eiland door het organiseren van lezingen en voordrachten die betrekking hebben op die historie.
Het zijn veelal nazaten van de oorspronkelijke eilandbewoners die, samen met hun huisgenoten, lid zijn van de bloeiende Schokkervereniging.
Zij voelen zich ten zeerste betrokken bij de voor hun voorouders zo uitermate tragisch verlopen gebeurtenissen,
die uiteindelijk hebben geleid tot een volledige ontruiming Schokland in het jaar 1859.
Schokkerdag
Eenmaal per jaar komen de leden van de vereniging samen op de Schokkerdag.
Een dergelijke dag wordt altijd georganiseerd in een plaats die binding heeft met de vroegere Zuiderzee.
Van heinde en ver komen de leden om deze unieke dag mee te beleven.
Mocht u ge?nteresseerd zijn dan nodigen wij u uit om aan te schuiven bij de grote Schokker familie, door lid te worden van onze vereniging.
Het Schokker Erf
Als lid ontvangt u driemaal per jaar het Schokker Erf - Nieuws. Hierin vindt u informatie met betrekking tot de vereniging.
Daarnaast ontvangt u driemaal per jaar het Schokker Erf - Historie met oude verhalen, foto's, afbeeldingen, kwartierstaten en afstammingstabellen.
De hoogte van uw kontributie-bijdrage is vrij, met een minimum van ?12,50 per jaar (hogere bedragen zijn van harte welkom!).
Museum ?Schokland?
Schokland is een heel bijzonder ?eiland?. Sinds het is ingesloten door de Noordoostpolder zakt het 5km ?eiland? langzaam verder weg.
Het museum schokland bevindt zich op Middelbuurt, een van de woonterpen op het voormalige eiland Schokland. Het historische kerkje, de tentoonstellingen en de buitenobjecten geven samen een beeld van de geschiedenis van de polder en het ?eiland?.
Schokland heeft ook een horeca gelegenheid
? Museumrestaurant Schokland
Geopend:
1 april tot 31 oktober dinsdag t/m zondag
(juli en augustus ook de maandagen)
1 november tot 1 april vrijdag tot en met zondag
kerstvakantie geopend
(1e kerstdag en nieuwjaarsdag gesloten)
openingstijd: 11.00 tot 17.00 uur
kosten:
volwassen ? 3,00
kind 6-12 ? 2,50
senior ? 2,50
MJK
Museum Schokland
tel. 0527-251396
fax 0527-25128
www.schokland.nl
Foto?s en Plaatjes
De misthoorn op het noordpunt
De plek waar vroeger de kerk heeft gestaan (zuidpunt)
Schokland van veraf
Het schokkerbos
Het kerkje van Schokland
Schokland vanuit de lucht
Wandelroute
Het schokkerkoor
Het Schokkerkoor uit Kampen is opgericht eind 1998 door nazaten van voormalige bewoners van Schokland. Door een aantal van deze mensen mede om "Het Schokkergevoel"in leven te houden, dit wordt gedaan door het zingen van oude Schokkerliedjes, welke zij hebben overgenomen van hun ouders. De namen van hun voorouders hadden bijvoorbeeld de familienaam Diender, Grootjen, Karel, Klappe, De Boer, Zoetebier; deze namen komen uiteraard dan ook regelmatig voor in het koor. Het koor is ontstaan doordat enkele nazaten tijdens de kerstnacht het oude schokker-kerstlied " Ziet Het Wonder Hoog Verheven " ten gehore brachten. Na deze samenzang is besloten het gelegenheids-koor een meer structureel karakter te geven. Zij proberen op deze manier onze ouders en grootouders te herinneren en te eren en zo houden wij het oude schokkergevoel een beetje in leven. Inmiddels treedt het koor op festivals en andere evenementen in het voetlicht in het originele Schokker kostuum.
Krantenknipsels
Schokland 08-05-2003,
Zestig jaar lang bevonden de stoffelijk resten van 147 Schokkers zich in de vergeten hoeken van de ?antropologische studiezaal? in Amsterdam. Gisteren vonden ze rust op hun eigen eiland Schokland.
De plechtigheid begon in de museumkerk van Schokland, waar de beenderen van de stoffelijke overschotten die in 1940 voor wetenschappelijk onderzoek op bet eilandje waren opgegraven aan de nabestaanden werden overgedragen. De beenderen zijn opnieuw ter aarde besteld in bet ?schip? van de voormalige kerk op de zuidpunt van bet eiland.
Opening expositie ? Schokkers in Vollenhove ?
Vrijdag 3 mei is in de Oudheidskamer Brederwiede te Vollenhove de expositie ? Schokkers in Vollenhove ?geopend.
Over het aantal naar Vollenhove gekomen Schokkers word verschillend gedacht.Ik ben de getallen 129, 140, en 150 tegen gekomen.
Maar hoe het ook zei, het was voor Vollenhove een forse bevolkings toename en een sterke uitbreiding van de vissersvloot, die van 42 naar 59 schepen ging.
Ze waren nagenoeg allemaal Rooms Katholiek, maar nergens heeft dit tot problemen geleid met de overwegend Protestante gemeenschap in Vollenhove.
Evenals hun Vollenhoofse collega?s waren zij goede visserlieden en dat gaf waarschijnlijk toch wel een binding. Samen maakten ze ook de aanleg van de dijken en de polders mee, die tenslotte de teloorgang van de visserij veroorzaakte.
Bij de opening van deze expositie trad het Schokkerkoor uit Kampen op met diverse schokker liederen.
Veel waardering was er voor het optreden van het koor onder leiding van dirigent Wim Bastiaan, dat gekleed in originele
Schokker dracht een geslaagd optreden ten beste gaf.
De heer Mast gaf de verbindende tekst en een korte geschiedenis van Schokland weer.Het optreden van het Schokkerkoor werd later voort gezet in de sfeervolle ambiance van de tuinen van marxveld en vormde daarmee een stijlvolle afsluiting van de openingsceremonie.
De tentoonstelling ? Schokkers in Vollenhove ? is geopend op maandag tot en met zaterdag van 13.30 tot 16.30 en is te zien in de Oudheidskamer in de havezate Marxveld aan de Bisschopstraatin Vollenhove.
Samenvatting uit de Vollenhoofse krant van mei 2002
Afsluiting
Zoals u in deze scriptie heeft kunnen lezen is Schokland een beroemd ?eiland? met veel geschiedenis.
Het is zeker de moeite waard om er een keer heen te gaan om er bijvoorbeeld te wandelen of als u ge?nteresseerd bent in de cultuur is het heel leuk om het museum te bezoeken.
Bronvermelding
www.schokland.nl
http://members.home.nl/hjklappe/
www.natuurlijk-schokland.nl
home.wanadoo.nl/schokkervereniging/
Ook heb ik folders over schokland aangevraagd daar heb ik ook de nodige informatie uit gehaald.
Plaatjes, foto?s en plattegronden
www.routenet.nl
www.google.nl
www.natuurlijk-schokland.nl
Inleiding Blz. 3
Schokland op de kaart Blz. 4
De naam Schokland Blz. 5
Geschiedenis Blz. 6 t/m 9
Van Eiland tot Polderland Blz. 10
Schokland nu Blz. 11
Flora en Fauna Blz. 12 t/m13
Schokland een eiland in de tijd Blz. 14
Bewoners Blz. 15
Een bijzondere vindplaats Blz. 16
Zuiderzeeballade Blz. 17 t/m 18
Arrangementen Blz. 19
Cursussen Blz. 20
Vrienden van Schokland Blz. 21
Schokland ?Werelderfgoed? Blz. 22
De schokkervereniging Blz. 23
Museum ?Schokland? Blz. 24
Plaatjes en foto?s Blz. 25 t/m 29
Schokland plattegrond ?wandelroute? Blz 30
Het Schokkerkoor Blz. 31
Krantknipsels Blz. 32 t/m 34
Afsluiting Blz.
Bronvermelding Blz.
Nawoord Blz.
Inleiding.
Deze scriptie gaat over het voormalige eiland ?Schokland?
Een uitstekend reisdoel voor liefhebbers van:
? Wandelen
? Archeologie
? Geologie
? Natuur
? Cultuur historie
U vind in deze scriptie onder andere informatie over de geschiedenis van schokland, schokland nu en vrienden van schokland.
Schokland op de kaart
De Naam Schokland
De Bewoners van het eiland ?Schokland? Gebruikten deze naam zelf niet voor het eiland. Meestal zeiden ze dat ze uit Ens of Emmeloord ze waren niet trots op de naam ?Schokland?.
De eerste vermelding van het eiland als ?Schockers Aeyland? verschijnt in 1632 op de kaart een beginsel naar de zoektocht van de naam.
De naam Schokker is vermoedelijk ouder dan Schokland zelf, het eiland werd dus naar de bewoners genoemd.
De naam ?Schocker? werd al in 1590 gebruikt in Enkhuizen gebruikt voor bezoekers van de andere kant van de Zuiderzee, maar tot in de 18e eeuw is de naam niet in de boeken te vinden.
Mogelijk is de naam ?Schocker? een spotnaam die door de overige bewoners van de Zuiderzee kust is gegeven aan de bewoners van Schokland.
Ook de bewoners van Urk werden zo genoemd. Het ?Schokken? lijkt te kunnen worden gezien als een commentaar op het vaargedrag van de Schokker en Urker schepen. Dit is echter logisch want de 19e eeuwse Schokker vaartuig als de ?bons? kwam op deze manier waarschijnlijk ook aan zijn naam. Pas later namen de bewoners van Schokland de naam ook werkelijk aan.
Geschiedenis
Ontstaan van het eiland
Tot ver in de Middeleeuwen was het oostelijk deel van het Zuiderzeegebied nog land. Vanaf 1100 werd begonnen met de ontginning van deze drassige wildernis. Grote stukken veengrond werden omringd met dijkjes. Voor de ontwatering werden op regelmatige afstanden sloten gegraven. De sloten voerden het verzamelde water af naar lager gelegen delen.
Het is waarschijnlijk dat het hele gebied rond het latere Schokland al voor de 14e eeuw was ontgonnen.
De ontginning had echter nadelen. Door de ontwatering begon het veen in te klinken en ging de bodem dalen. Het hoogteverschil met de lagere gebieden werd steeds kleiner en het werd steeds moeilijker water af te voeren. De vernatting van de akkers had slechtere oogsten tot gevolg. Om hieraan het hoofd te bieden werden in de dijkjes duikers opgenomen. Door gebruik te maken van de getijdenwerking van de zee was men zo in staat het dalende gebied te ontwateren zonder te bemalen. Bij vloed waren de duikers gesloten en werd het water binnendijks in de sloten verzameld. Bij laag water werden de duikers geopend en het boezemwater via een stelsel van buitendijkse sloten afgevoerd. In feite was het bedijkte gebied daarmee een polder geworden. Dit ging geruime tijd goed totdat ook hier de invloed van de zee merkbaar werd. Stormvloeden en overstromingen sloegen grote stukken van het gedaalde veengebied weg.
Tot circa 1450 was Schokland nog door een veenrug met het vaste land verbonden en dus schiereiland. Toen ook deze veenrug werd prijsgegeven aan de golven ontstond een eiland. Door de veenontginning heeft de middeleeuwse mens dus zelf een handje meegeholpen aan het ontstaan van een eiland in de Zuiderzee.
Ontstaan van de huidige landschappen
Het ontstaan van de huidige landschappen is te verdelen in vier fases.
Dit historisch overzicht begint bij de aanvang van de voorlaatste ijstijd (Saale Glaciaal).
De tweede fase begint in de nadagen van de laatste ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, het Flevomeer, zeg maar de voorloper van de Zuiderzee, wordt gevormd.
De derde fase behelst de ontginning, de landbouw die het landschap doet veranderen.
De vierde fase uit dit historisch overzicht beschrijft de ontstane aandacht en zorg voor instandhouding van het eiland en hoe men daar toe gekomen is.
Ontstaan van de huidige landschappen 1ste fase
200.000 jaar geleden, in de voorlaatste ijstijd, het zogenaamde Saaleglaciaal, was Nederland nog geheel onbewoonbaar. In deze tijd vindt de vorming van de grote Nederlandse landschappen plaats door het ijs. Zo wordt in de eerste fase de Utrechtse Heuvelrug opgestuwd. Men noemt deze fase "het Amersfoortse stadium".
In de tweede fase, het zogenaamde "Drentse stadium" ontstaan door afzettingen en druk van het landijs keileembulten, waardoor de huidige plaats van Texel, Wieringen, Urk ?n van Schokland wordt bepaald. Keileemresten zijn nog steeds van belang voor Schokland in bijvoorbeeld het Schokkerbos dat zijn vegetatie voornamelijk te danken heeft aan de keileemondergrond.
In de laatste ijstijd, 75.000 jaar geleden, is de zeespiegel ongeveer 45 meter lager dan heden. Nederland heeft een soort van poolwoestijnklimaat en de dalen tussen de
keileembulten worden door de wind opgevuld met een dikke laag dekzand. Aan het einde van deze ijstijd, zo?n 10.000 jaar geleden, wordt het gebied dat nu Noordoostpolder is bewoond door de mens. Het landschap wordt gevormd door keileem, dekzand, rivierduinen en rivieren.
Ontstaan van de Noordzee en Flevomeer 2de fase
Door een klimaatverandering 10.000 jaar geleden smelten enorme hoeveelheden landijs waardoor de zeespiegel tientallen meters stijgt tot enkele meters onder het huidige peil. De Noordzee ontstaat en de contouren van Nederland worden bepaald, aanvankelijk met een halfopen kustlijn, 8 meter onder het huidige peil. Ter plaatse van Schokland bestaat het landschap uit kwelders, rivierduinen en veen. Op de oevers van de oer-Vecht, ten noordoosten van het huidige eiland wonen dan al jagers.
Duinvorming zorgt er voor dat de Noordzeekust verder gesloten raakt en dat het zoete rivierwater niet meer wordt afgevoerd. Een uitbundige plantengroei zorgt voor het ontstaan van een dikke veenlaag achter de duinen. Boven het drassige veengebied steken op een aantal plaatsen rivierduinen en keileembulten boven het landschap uit. Deze verhogingen zijn aantrekkelijke vestigingsplaatsen voor de prehistorische mens. Er is wild en vis in overvloed en er kan zelfs hier en daar landbouw worden bedreven. Rond het begin van de jaartelling ontstaat een zoet binnenmeer dat door de Romeinen Flevomeer wordt genoemd. Het gebied van de huidige Noordoostpolder is dan nog drassig veengebied.
Ontginning: de landbouw verandert het landschap 3de fase
Rond 400 na Christus krijgt het Flevomeer een doorgang naar de Waddenzee. Het meer heet nu Almaere (denk aan Almere) en wordt steeds meer een brakke binnenzee. De invloed van de Noordzee wordt steeds groter. Rond het jaar 1000 beginnen de bewoners van het Noordoostpoldergebied met het opwerpen van dijkjes om zich te beschermen tegen de invloed van de zee. Ook worden grote stukken veengebied ontgonnen ten behoeve van de landbouw. In het huidige Noordoostpoldergebied liggen in de Middeleeuwen verschillende dorpjes. Dan, rond het jaar 1200 verandert de situatie, het peil van de Noordzee stijgt en de Zuiderzee ontstaat. Steeds meer land wordt weggeslagen en Urk wordt een eiland, Schokland blijft voorlopig nog met een landtong aan Overijssel vastzitten. Aan het einde van de middeleeuwen wordt Schokland uiteindelijk een eiland. Door stormvloeden en overstromingen raken de lagere delen van het Zuiderzeegebied, dus ook het Noordoostpoldergebied ontvolkt. De laatste resten van Middeleeuwse bewoning dateren van omstreeks 1450: de Schokkers hebben zich geheel op het eiland teruggetrokken.
Rond 1600 heeft de Zuiderzee min of meer zijn definitieve vorm gekregen. De Zuiderzeekust krijgt een economisch belang. Schokland fungeert als een baken in de Zuiderzee en als vluchthaven. Het eiland is verder afgekalfd. De bewoners leggen zich toe op scheepvaart en visserij. Voor eigen gebruik wordt vee gehouden.
Van eiland naar landschapspark 4de fase
Het eiland kalft steeds verder af, de slappe veengrond slaat makkelijk weg. Alle buitendijkse gebieden moeten worden opgegeven. In 1820 is een smal eiland over dat regelmatig door overstromingen wordt geteisterd. In 1855 wordt dan als eerste het terpdorp de Zuidert ontruimt. In 1859 wordt op last van Koning Willem III de rest van het eiland ontruimd. Ter bewaking van de vuurtoren blijft een vuurtorenwachter achter op de Zuidpunt. Bij de haven en op de terp Middelbuurt wonen enkele rijksambtenaren voor het onderhoud en voor de visafslag. In 1923 wordt de bewaking van de vuurtoren geautomatiseerd, bij de haven wonen dan nog twee havenmeesters met hun gezin.
De Afsluitdijk wordt aangelegd, men begint met het droogmalen van de Noordoostpolder. Schokland is nu geworden tot een eiland op het droge. De laatste permanente bewoners hebben het eiland, voor het laatst per schip, in 1941 verlaten.
1995, Schokland wordt werelderfgoed en zal worden geconserveerd voor de toekomst door onder andere bescherming van het bodemarchief en door verdrassing om verdergaande klink te voorkomen. De ontwikkeling van recreatie, gericht op de natuur en de rijke historie van het eiland, komt op gang.
Van eiland tot polderland
Het eiland was toen nog vele malen groter dan het smalle strookje land dat er bij het droogvallen van de Noordoostpolder nog van over was. Door de slappe veengrond was Schokland een makkelijke prooi voor de zee. Voortdurend gingen grote stukken land verloren. Vergeefs werd geprobeerd het gebied tegen de golven te beschermen. Maar de aanleg van dijkjes en paalschermen kon niet verhinderen dat steeds weer delen van het eiland werden afgeknabbeld. Talrijke dijksporen die nog altijd rond Schokland zijn te zien wijzen op de afbrokkeling. Vooral aan de noord- en westzijde moest veel land aan het water worden prijsgegeven. Ook de vele terpresten die na het droogvallen rond Schokland zijn gevonden duiden erop dat de bevolking voortdurend moest verhuizen om te ontkomen aan het water. Uiteindelijk trokken de circa 650 Schokkers zich terug op drie woonterpen aan de oostkant van het eiland. Rond 1800 wordt Schokland omschreven als 'een door palenrijen in de den bodem der Zuiderzee vastgepend stukje grond'. Het eiland was toen helemaal omringd door een houten zeewering. De woonbuurten waren nog eens extra beschermd door een palenscherm rondom de terpen. De zeewering werd in 18e eeuw steeds opnieuw ondermijnd door de paalworm. Dit weekdier taste het houten paalwerk aan en teisterde als een onstuitbare plaag het Zuiderzeegebied. Voortdurend moesten delen van de wering worden vervangen. In 1804 werd langs de westkust van het eiland een stenen dijk gebouwd. Aanvankelijk had men er grote verwachtingen van. Maar in 1825 maakte een stormvloed duidelijk dat de twee meter hoge dijk niet was opgewassen tegen het geweld van de golven. Het hele eiland overstroomde en tientallen huizen werden vernield. Het werd voor de bevolking te gevaarlijk om op het eiland te blijven. In 1859 besloot de Rijksoverheid daarom tot een algehele ontruiming van het eiland. De bevolking werd gedwongen het eiland te verlaten. Er bleven nadien nog een paar mensen op Schokland wonen. Ze moesten de vuurtoren op het eiland bedienen, de kustverdediging onderhouden en de activiteiten in de haven regelen. Nadat de dijk om de Noordoostpolder was gesloten werd in 1941 begonnen met het wegpompen van het water. Toen verlieten ook de allerlaatste bewoners het eiland bij een waterstand van nauwelijks een halve meter. Enige tijd later kwam Schokland op het droge te liggen. Het einde van een eiland. Men vreesde aanvankelijk dat Schokland na het droogvallen in zijn geheel in de polderbodem zou wegzakken. Door de verlaging van de waterstand zou de veenachtige ondergrond zodanig inklinken dat het eiland als een pudding in elkaar zou zakken. Uiteindelijk kon het zelfs onder het maaiveld verdwijnen en zou er een waterplas ontstaan op de plaats waar eens het eiland lag. Maar hoewel nog jarenlang water uit het eiland sijpelde bleek de bodemdaling mee te vallen. De totale inklinking bedraagt tot nu toe circa 1.5 meter.
Op ??n van de voormalige woonterpen is sinds 1947 Museum Schokland gevestigd. Het bestaat uit een verzameling gebouwen rond het historisch kerkje uit 1834. Het museum belicht de lange ontstaansgeschiedenis van het gebied van de huidige Noordoostpolder met nadruk op de archeologie en historie van het eiland.
Schokland nu
Op het meest zuidelijke puntje van Schokland liggen nog altijd de fundamenten van een eeuwenoud kerkje. Voor de wandelaar en fietser van de moderne polder is dit erg verassend. Ze maken het zuidpunt van het eiland tot het meest bijzonderste plekje op het eiland.
De oudste gedeelten van de oorspronkelijke bakstenen van het kerkje dateren uit de 14e eeuw. De kerk moet tot in de 18e eeuw dienst hebben gedaan. Na het in het gebruik nemen van een nieuw godshuis elders op het eiland raakte het in verval en werd uiteindelijk in het beging van de 19e eeuw afgebroken. De funderingen verdwenen onder de grond. In 1940 werden ze tijdens archeologische onderzoek weer blootgelegd en liggen sindsdien weer aan de oppervlakte.
Sinds een aantal jaren vallen de fundamenten onder beheer van ?Stichting Flevolandschap? en werden in opdracht van deze organisatie eind 202 ingrijpend gerestaureerd. Voor museum Schokland een aanleiding om eens wat dieper in te gaan op de geschiedenis op dit bijzonder stukje Schokland
Flora en Fauna
Flora
Op het kleiige, voornamelijk westelijk gedeelte van het bos groeit de gewone Es, de Gewone Esdoorn en de Fijnspar. Op de veengronden vindt u voornamelijk de Sitkaspar en de Fijnspar. Het centrale brede deel van het Schokkerbos, waarin zich het bezoekerscentrum van het Flevolandschap en de Gesteentetuin bevinden is gelegen op een keileemopduiking. U vindt daar een Wintereiken-Beukenbos met op diverse plaatsen een rijkdom aan bramen. Het voorkomen van soorten als Mannetjesvaren en Wijfjesvaren wijzen op een ontwikkeling naar een rijker bostype. Op andere gedeeltes van het bos met zware zavelgrond is de natuurlijke vegetatie een Essen-Iepenbos.waarin reeds een aantal vochtindicatoren voorkomt: Echte Valeriaan, Gele Lis, Hennegras, Oeverzegge en Riet.
Het Schokkerbos is van landelijke betekenis voor paddestoelen en mossen. Voor paddestoelen zijn de sparopstanden het meest interessant maar ook de bosopstanden op keileem. Diverse zeldzame soorten komen voor. Ook voor mossen is het bos zeer bijzonder, getuige het voorkomen van zeldzame tot zeer zeldzame soorten; in het Schokkerbos komt de Eurhynchium Angustirete voor, welke in Nederland slechts vijf vindplaatsen kent.
Fauna
In het Schokkerbos komen diverse bijzondere soorten libellen voor.
Dagvlinders zijn meest soorten van algemene aard. In de keileempoel vindt u naast de Kleine Watersalamander verschillende andere soorten amfibie?n.
Zoogdieren zijn in een interessante diversiteit vertegenwoordigd; ree?n, vossen, hermelijnen, rosse woelmuis enzovoort. Ook is de meervleermuis gesignaleerd.
In totaal zijn er 50 verschillende soorten broedvogels in het Schokkerbos vastgesteld. De hoogste dichtheden werden vastgesteld in de naaldopstanden.
Achtergronden Flora en Fauna Schokkerbos
De oudste bewonerssporen in het Schoklandgebied dateren van circa 10.000 jaar geleden.
Ten oosten van Schokland is op de kop van een zandopstuwing een bijzonder rijk archeologisch terrein aanwezig, waarin naast aardewerkvondsten ook sporen van grondbewerking (ploegsporen), huisplattegronden en skeletten uit de Steentijd werden aangetroffen. Voorts werd in hetzelfde gebied een opzienbarende vondst gedaan van een groot aantal prehistorische voetstappen. Deze circa 4500 jaar oude sporen van menselijke aanwezigheid in het Schoklandse gebied waren in een met zand ondergestoven kleilaag bewaard gebleven. Ook de aardewerkvondsten van de Swifterbantcultuur (4000 v. Chr.), Trechterbekercultuur (2800 v. Chr.), Standvoetbekercultuur (2600 v. Chr.), Klokbekercultuur (2300 v. Chr.) en Wikkeldraadcultuur ( 2000 v. Chr.) hebben bijgedragen aan de reconstructie van menselijke bewoning in de omgeving van Schokland.
Schokland een eiland in de tijd
Eens een eiland in de Zuiderzee. Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 kwam Schokland 'op het land' te liggen. Nog altijd steekt het voormalig eiland als een langwerpige, lichtglooiende rug af tegen het omringende vlakke polderland. Schokland en zijn omgeving kent een lange bewoningsgeschiedenis die in helemaal in het teken staat van de kwetsbare relatie tussen de mens en het water. Het voormalig zuiderzee-eiland symboliseert bij uitstek de eeuwigdurende strijd van de Nederlanders tegen de zee. Het is om die reden dat het in 1995 als eerste Nederlandse monument is opgenomen op de lijst van cultureel werelderfgoed van de UNESCO.
De geschiedenis van Schokland gaat terug tot ver in de prehistorie. Er was toen nog geen sprake van een eiland. De zeespiegel lag nog een stuk lager en het hele Zuiderzeegebied was nog land. Tot in de middeleeuwen waren grote delen van het gebied rond Schokland bewoond. Veel van deze vroege bewoningsresten zijn ontdekt tijdens het graven van sloten en drainagesleuven in de jaren ?40 en ?50. Ten behoeve van de landbouw werd de bodem van de Noordoostpolder nauwkeurig in kaart gebracht. Op meer dan 500.000 plaatsen werden grondboringen verricht. De resultaten hiervan staan op een groot aantal geologische kaarten. Deze kaarten geven een vrij goed overzicht van de landschappelijke ontwikkeling van het gebied in het verleden. De gegevens waren voor archeologen van groot belang. Archeologische vindplaatsen konden als het ware in het vroegere landschap worden geplaatst. Hierdoor werd inzicht verkregen in de leefomstandigheden van de vroegere bewoners.
Bewoners
vroege bewoners
De oudste sporen van menselijke aanwezigheid bij Schokland dateren van zo?n 10.000 jaar geleden. Vanaf circa 4.500 voor Chr. was er sprake van vrijwel permanente bewoning. Het landschap moeten we ons dan voorstellen als een laaggelegen veengebied met hier en daar wat moerasbos. Enkele keileembulten en rivierduinen staken boven het vlakke land uit. Op slechts enkele kilometers van elkaar stroomden de rivieren de IJssel en de Overijsselse Vecht in westelijke richting naar zee. Vooral de keileemopstuwing aan de oostkant van het latere Schokland was een aantrekkelijke vestigingsplaats. Het lag direct aan de oever van de Vecht en de hogere delen waren geschikt om te wonen en om graan te verbouwen. Er was voldoende ruimte om het vee te laten grazen. In de omgeving kon worden gejaagd op edelherten, elanden, bruine beren, bevers en eenden. De rivier zorgde voor schoon drinkwater en er was vis in overvloed. Op het menu stonden snoek, brasem, meerval, baars en paling. Verder bood de rivier goede transportmogelijkheden. Door een langzame stijging van de waterspiegel zorgde de uitbundige moerasvegetatie er in de loop van de tijd voor dat dikke lagen veen ontstonden. De rivier raakte hierdoor langzamerhand verstopt en groeide dicht. Ongeveer 1500 voor Chr. groeide er een moerasbos en was het land zo drassig geworden dat het vrijwel niet meer begaanbaar was. De keileembult verloor zijn aantrekkingskracht en werd tenslotte verlaten. Door het vrijwel ontbreken van archeologische vondsten wordt aangenomen dat het gebied na die tijd nog maar spaarzaam door mensen werd bezocht. Pas in de middeleeuwen was er weer sprake van bewoning.
Veel voorkomende namen op Schokland
Baentjes, Bakker, Brasker, Brasser, Been, Blankvries, de Boer, Botter, Boese, Broodbakker, Bruins, Buter, Buijs, Coenders, de la Couture, Duim, van Eerde, Eleveld, Geerling, Gertsen, Gertner, Gillot, Goosen, Gosem, Gottijn, de Graaf, de Groot, ter Haar, Ham, Heinen, Heijnenberg, Hofman, Holsappel, van Hoorn, de Jong, Jongsma, Kale, Kamper, Karel, van Kleef, Kleij, Klein, Koek, Kok, Konter, Koot, Kwakman, Legebeke, Leijting, van Lier, Mastenbroek, Meijer, van der Molen, Mommend?, Mossel, Mostert, van Nes, Net, Nijkerk, Oldenhof, Ouderling, Riet, Rigter, Ringeling, Roos, Scholten, Schoon, Schout, Schunt, Seijdel, Slot, Smit, Sonderman, Steenbeek, Streithorst, Stroeve, Struijk, Taats, Tikkel, Tromp, Ulrich, Veen, van de Vegte, Visscher, van Vlaanderen, de Vries, de Waal, Walter, van der Werf, Wichers, van Willegen, de Wit, Zalm, Zoet en Zuurhuizen.
En dan zijn er nog de familienamen die ontstaan zijn nadat de stamvader het eiland verliet: van Emmerloot, Veer en natuurlijk Schokker.
Een bijzondere vindplaats
Al vanaf de drooglegging had de keileemopduiking in de ondergrond bij Schokland de belangstelling van archeologen. De plek had eeuwenlang onder water gelegen en resten van vroegere bewoning waren daardoor relatief goed bewaard gebleven. Door de goede conservering zijn er in de loop der jaren veel verrassende vondsten gedaan. Al in de jaren vijftig werden een aantal archeologische opgravingen uitgevoerd. In 1957 werd onder andere een prehistorisch akkertje blootgelegd. Vanaf 1982 hebben archeologen van de universiteit van Amsterdam het terrein jarenlang onderzocht. Het onderzoek begon aanvankelijk kleinschalig, maar groeide al snel uit tot een vrij omvangrijk project. Met name het vele vondstmateriaal uit de laatste periode van de steentijd gaf aan dat deze plek tussen 4500 en 1800 jaar voor Chr. vrijwel permanent was bewoond. Naast aardewerk en stenen werktuigen werden ploegsporen, vuurplaatsen, huisplattegronden en zelfs voetindrukken van de prehistorische mens in de bodem teruggevonden. Groot was de verrassing toen in 1990 een compleet grafveld werd opgegraven. Skeletresten van zeker 20 individuen werden geborgen met een ouderdom van ongeveer 4600 jaar. De vindplaats is zeer bijzonder. Het is uniek binnen de Nederlandse archeologie dat op ??n plek de ontwikkeling van de prehistorische mens over zo'n lange periode kon worden bestudeerd.
Zuiderzeeballade
De Zuiderzeeballade werd geschreven door Willy van Hemert (tekst) en Joop de Leur (muziek). De originele uitvoering, gezongen door Oetze Verschoor en Sylvain Poons, verscheen in 1959 op de markt. Het lied bereikte in 1962 de 18e plaats van de Top veertig en bleef 4 maanden in de hitlijsten genoteerd. Hieronder vindt u de volledige tekst.
Opa, kijk ik vond op zolder
Een foto van een oude boot
Is dat nog van voor de oorlog
Van die oude vissersvloot
Jochie, dat is een gelukkie
Ik was dat prentje jaren kwijt
Ik heb nu weer een heel klein stukkie
Van die goeie ouwe tijd
Daar is het water, daar is de haven
Waar je altijd horen kon: We gaan aan boord
De voerman laat er nu paarden draven
En aan de horizon ligt Emmeloord
Eens ging de zee hier tekeer
Maar die tijd komt niet weer
Zuiderzee heet nu IJsselmeer
Er tractor gaat er nu greppels graven
'k Zie tot de horizon geen schepen meer
Kijk die jongeman ben ikke
Ja, ikke was de kapitein
Hiero, en die grote dikke
Ja, dat moet Malle Japie zijn
Opa, en die blonde jongen
Vooraan bij de fokkeschoot
Opa, zeg nou wat, die jongen...
is je ome, die is dood
In 't diepe water, ver van de haven
In die novembernacht, voor twintig jaar
Door 't brakke water is hij begraven
Als ik nog even wacht zien wij elkaar
Toen ging de zee zo tekeer
In een razend verweer
Ongestraft slaat niemand haar neer
Nu jaren later hier paarden draven
Zie ik de hand en macht van onze Heer
Waar is het water, waar is de haven?
Waar je altijd horen kon: We gaan aan boord
De voerman laat er zijn paarden draven
En aan de horizon ligt Emmeloord
Eens ging de zee hier tekeer
Maar die tijd komt niet weer
't Water ligt nu achter de dijk
Waar eens de golven het land bedolven
Golft nu een halmenzee, de oogst is rijp
Arrangementen
Op Schokland zijn naar eigen smaak verschillende arrangementen mogelijk.
Enkele voorbeelden:
- ontvangst met koffie/thee en Schokkermop, gevolgd door rondwandeling of rondrit per
Schokkerwagen over het eiland.
- bezoek aan museum gevolgd door cultuurhistorische rondleiding of een
natuurwandeling.
- rondleiding over ??n van de terpen Middelbuurt of Emmeloord door gids in
Schokker klederdracht gevolgd door koffietafel of borreluurtje.
Naar behoefte kan uit de genoemde recreatieve mogelijkheden een arrangement worden samengesteld. Ook voor groepen met zeer specifieke interesse voor geologie, archeologie, cultuurhistorie, natuurbeheer of landbouw kan een arrangement worden verzorgd. Voor meer informatie en prijsindicaties kunt u terecht bij Natuurlijk Schokland.
Cursussen
Op Schokland worden ieder jaar cursussen georganiseerd op het gebied van geologie, archeologie en historie. De cursussen vinden plaats in Museum Schokland en in de Gesteententuin in het Schokkerbos. De organisatie ligt in handen van de Vereniging Vrienden van Schokland.
Wat voor Cursussen
Cursus historie
doel:
De provincie Flevoland is, ondanks zijn korte bestaanstijd, rijk aan historie, historische gegevens en gebouwen. Deze cursus kan bijdragen tot een bredere kennis bij de deelnemers.
Cursus archeologie
doel:
Kennis opdoen over de bewoningsgeschiedenis van Nederland en de archeologie van ons land.
Cursus algemene geologie
doel:
Algemene kennis opdoen over onder andere landschapvorming, bv. het ontstaan van duinen, rivierlopen, gletsjers, grondsoorten, bodemvormen. Verder kennis opdoen over het ontstaan van het leven en het herkennen van een aantal gesteentensoorten
Cursus gesteentenherkenning
doel:
Het determineren van zwerfstenen in theorie en praktijk, om deze kennis over te dragen, om een verzameling aan te leggen, om meer te genieten van de (geologische) wereld om ons heen.
Cursus gesteentendeterminatie
doel:
Vergroten van de specifieke kennis over gesteenten en minerale inhoud van gesteenten
Vrienden van Schokland
De doelstelling van de Vereniging Vrienden van Schokland is het wekken en bevorderen van belangstelling voor het verleden van Flevoland; het verlenen van 3steun aan de musea in de provincie, aan Museum Schokland in het bijzonder.
De vrienden organiseren jaarlijks lezingen over diverse onderwerpen en cursussen op het gebied van geologie, archeologie en historie. Daarnaast beschikt de vereniging over een eigen documentatieruimte met bibliotheek en een archief dat op afspraak is te raadplegen. Vier maal per jaar verschijnt het aantrekkelijke ledenblad De Vriendenkring. Jaarlijks wordt een dagexcursie voor de leden georganiseerd
Leden van de Vereniging Vrienden van Schokland hebben gratis toegang tot Museum Schokland
Schokland ?Werelderfgoed?
Schokland is
cultureel werelderfgoed
van de UNESCO.
Het is een bijzonder gebied.
Ongerept en onaangetast
verleden in nieuw land.
Het gebied ademt een sterk cultuur-historische sfeer.
Wanneer u Schokland bezoekt, beleeft u de geleverde strijd
tegen het opstuwende water
De schokkervereniging
De in 1985 opgerichte vereniging stelt zich ten doel:
? het instandhouden en bevorderen van de belangstelling voor Schokland en de geschiedenis van haar bewoners en nazaten;
? het uitdragen van de rijke cultuurhistorie van het voormalige eiland door het organiseren van lezingen en voordrachten die betrekking hebben op die historie.
Het zijn veelal nazaten van de oorspronkelijke eilandbewoners die, samen met hun huisgenoten, lid zijn van de bloeiende Schokkervereniging.
Zij voelen zich ten zeerste betrokken bij de voor hun voorouders zo uitermate tragisch verlopen gebeurtenissen,
die uiteindelijk hebben geleid tot een volledige ontruiming Schokland in het jaar 1859.
Schokkerdag
Eenmaal per jaar komen de leden van de vereniging samen op de Schokkerdag.
Een dergelijke dag wordt altijd georganiseerd in een plaats die binding heeft met de vroegere Zuiderzee.
Van heinde en ver komen de leden om deze unieke dag mee te beleven.
Mocht u ge?nteresseerd zijn dan nodigen wij u uit om aan te schuiven bij de grote Schokker familie, door lid te worden van onze vereniging.
Het Schokker Erf
Als lid ontvangt u driemaal per jaar het Schokker Erf - Nieuws. Hierin vindt u informatie met betrekking tot de vereniging.
Daarnaast ontvangt u driemaal per jaar het Schokker Erf - Historie met oude verhalen, foto's, afbeeldingen, kwartierstaten en afstammingstabellen.
De hoogte van uw kontributie-bijdrage is vrij, met een minimum van ?12,50 per jaar (hogere bedragen zijn van harte welkom!).
Museum ?Schokland?
Schokland is een heel bijzonder ?eiland?. Sinds het is ingesloten door de Noordoostpolder zakt het 5km ?eiland? langzaam verder weg.
Het museum schokland bevindt zich op Middelbuurt, een van de woonterpen op het voormalige eiland Schokland. Het historische kerkje, de tentoonstellingen en de buitenobjecten geven samen een beeld van de geschiedenis van de polder en het ?eiland?.
Schokland heeft ook een horeca gelegenheid
? Museumrestaurant Schokland
Geopend:
1 april tot 31 oktober dinsdag t/m zondag
(juli en augustus ook de maandagen)
1 november tot 1 april vrijdag tot en met zondag
kerstvakantie geopend
(1e kerstdag en nieuwjaarsdag gesloten)
openingstijd: 11.00 tot 17.00 uur
kosten:
volwassen ? 3,00
kind 6-12 ? 2,50
senior ? 2,50
MJK
Museum Schokland
tel. 0527-251396
fax 0527-25128
www.schokland.nl
Foto?s en Plaatjes
De misthoorn op het noordpunt
De plek waar vroeger de kerk heeft gestaan (zuidpunt)
Schokland van veraf
Het schokkerbos
Het kerkje van Schokland
Schokland vanuit de lucht
Wandelroute
Het schokkerkoor
Het Schokkerkoor uit Kampen is opgericht eind 1998 door nazaten van voormalige bewoners van Schokland. Door een aantal van deze mensen mede om "Het Schokkergevoel"in leven te houden, dit wordt gedaan door het zingen van oude Schokkerliedjes, welke zij hebben overgenomen van hun ouders. De namen van hun voorouders hadden bijvoorbeeld de familienaam Diender, Grootjen, Karel, Klappe, De Boer, Zoetebier; deze namen komen uiteraard dan ook regelmatig voor in het koor. Het koor is ontstaan doordat enkele nazaten tijdens de kerstnacht het oude schokker-kerstlied " Ziet Het Wonder Hoog Verheven " ten gehore brachten. Na deze samenzang is besloten het gelegenheids-koor een meer structureel karakter te geven. Zij proberen op deze manier onze ouders en grootouders te herinneren en te eren en zo houden wij het oude schokkergevoel een beetje in leven. Inmiddels treedt het koor op festivals en andere evenementen in het voetlicht in het originele Schokker kostuum.
Krantenknipsels
Schokland 08-05-2003,
Zestig jaar lang bevonden de stoffelijk resten van 147 Schokkers zich in de vergeten hoeken van de ?antropologische studiezaal? in Amsterdam. Gisteren vonden ze rust op hun eigen eiland Schokland.
De plechtigheid begon in de museumkerk van Schokland, waar de beenderen van de stoffelijke overschotten die in 1940 voor wetenschappelijk onderzoek op bet eilandje waren opgegraven aan de nabestaanden werden overgedragen. De beenderen zijn opnieuw ter aarde besteld in bet ?schip? van de voormalige kerk op de zuidpunt van bet eiland.
Opening expositie ? Schokkers in Vollenhove ?
Vrijdag 3 mei is in de Oudheidskamer Brederwiede te Vollenhove de expositie ? Schokkers in Vollenhove ?geopend.
Over het aantal naar Vollenhove gekomen Schokkers word verschillend gedacht.Ik ben de getallen 129, 140, en 150 tegen gekomen.
Maar hoe het ook zei, het was voor Vollenhove een forse bevolkings toename en een sterke uitbreiding van de vissersvloot, die van 42 naar 59 schepen ging.
Ze waren nagenoeg allemaal Rooms Katholiek, maar nergens heeft dit tot problemen geleid met de overwegend Protestante gemeenschap in Vollenhove.
Evenals hun Vollenhoofse collega?s waren zij goede visserlieden en dat gaf waarschijnlijk toch wel een binding. Samen maakten ze ook de aanleg van de dijken en de polders mee, die tenslotte de teloorgang van de visserij veroorzaakte.
Bij de opening van deze expositie trad het Schokkerkoor uit Kampen op met diverse schokker liederen.
Veel waardering was er voor het optreden van het koor onder leiding van dirigent Wim Bastiaan, dat gekleed in originele
Schokker dracht een geslaagd optreden ten beste gaf.
De heer Mast gaf de verbindende tekst en een korte geschiedenis van Schokland weer.Het optreden van het Schokkerkoor werd later voort gezet in de sfeervolle ambiance van de tuinen van marxveld en vormde daarmee een stijlvolle afsluiting van de openingsceremonie.
De tentoonstelling ? Schokkers in Vollenhove ? is geopend op maandag tot en met zaterdag van 13.30 tot 16.30 en is te zien in de Oudheidskamer in de havezate Marxveld aan de Bisschopstraatin Vollenhove.
Samenvatting uit de Vollenhoofse krant van mei 2002
Afsluiting
Zoals u in deze scriptie heeft kunnen lezen is Schokland een beroemd ?eiland? met veel geschiedenis.
Het is zeker de moeite waard om er een keer heen te gaan om er bijvoorbeeld te wandelen of als u ge?nteresseerd bent in de cultuur is het heel leuk om het museum te bezoeken.
Bronvermelding
www.schokland.nl
http://members.home.nl/hjklappe/
www.natuurlijk-schokland.nl
home.wanadoo.nl/schokkervereniging/
Ook heb ik folders over schokland aangevraagd daar heb ik ook de nodige informatie uit gehaald.
Plaatjes, foto?s en plattegronden
www.routenet.nl
www.google.nl
www.natuurlijk-schokland.nl