Werkstuk: Joodse feestdagen
Joodse feestdagen
Rosj Hasjana
Rosj Hasjana (Hebr., = hoofd, dwz. begin, van het jaar), het joodse nieuwjaarsfeest, althans een van de oorspronkelijk in totaal vier nieuwjaarsfeestdagen, gevierd op 1 en 2 tisjri (september/oktober). Het is het eerste van de ‘ontzagwekkende dagen’ (Hebr.: Jamiem Nora’iem; gewoonlijk vertaald met ‘Hoge Feestdagen’), onderscheiden van de drie seizoenfeesten, die pelgrimsfeesten heten. Omdat Rosj Hasjana niet, zoals de pelgrimsfeesten, verbonden is met een historische gebeurtenis uit de geschiedenis van het joodse volk, wordt het – vermoedelijk naar een Babylonische parallel – gevierd als de dag van Gods Koningschap en dus als dag waarop de wereld werd geschapen. Op die dag wordt het lot van de mensen bepaald in het licht van wat zij in het afgelopen jaar hebben gedaan. Vandaar dat de nadruk ligt op het overdenken en veel minder op prognose, zoals bij andere volken. Rosj Hasjana is de eerste van de tien dagen van inkeer, waarvan Jom Kippoer, de Grote Verzoendag, op 10 tisjri de laatste vormt. Op Rosj Hasjana en op Jom Kippoer wordt op de sjofar geblazen: op Jom Kippoer ??n langgerekte toon aan het einde van de dienst, op Rosj Hasjana, voor zover niet op sabbat vallend, honderd tonen, oproepend tot inkeer en bezinning. In de liturgie wordt Rosj Hasjana resp. Jom ha-Din (Dag van het Gerecht), Jom ha-Zikaron (Dag van Herinnering) en Jom Teroe’a (Dag van Bazuingeschal) genoemd. Onder deze laatste benaming staat het feest in de thora vermeld (Num. 29:1).1
Jom Kippoer
Jom Kippoer (Hebr.) of Grote Verzoendag, plechtigste dag van het joodse jaar, in de joodse kalender 10 tisjri. Het is de laatste dag van de tien dagen van inkeer, die op 1 tisjri, het joodse Nieuwjaar (Rosj Hasjana), beginnen. De dag is een vastendag van 25 uur, van ??n uur voor zonsondergang op de avond v??r Jom Kippoer tot zonsondergang op de dag zelf. Desondanks wordt de dag gerekend tot de ‘feestdagen’. 1. RITUS De ceremonie die tot aan de verwoesting van Jeruzalem (70 n.C.) gehouden werd, bestond uit een ingewikkeld ritueel, uitvoerig beschreven in Lev. 16 en in het latere misjnatraktaat Joma (= de dag), waarbij de hogepriester, geheel in het wit gekleed, in het allerheiligste van de tempel vergiffenis vroeg voor de zonden van het volk. De verzoening vond plaats doordat de schuld van het volk werd gelegd op een van de twee bokken die de hogepriester ter beschikking stonden. Door loting werd vastgesteld welke van de twee bokken aan God zou worden geofferd en welke de woestijn in zou worden gestuurd, beladen met de schuld van het volk en een prooi van de woestijndemon Azazel. 2. FUNCTIE Na de verwoesting van de tempel kreeg Jom Kippoer een volkomen spiritueel karakter. De functie van Jom Kippoer als loutering neemt in de joodse wereldbeschouwing een centrale plaats in. Het belangrijkste element daarbij is de overtuiging dat waarachtig berouw en het inzien van eigen falen voldoende zijn om de weg naar God weer vrij te maken. 3. LITURGIE Aangezien Jom Kippoer geheel in de synagoge wordt doorgebracht, is de liturgie zeer uitgebreid en kent behalve het avond-, het ochtend- en het middaggebed – en het toegevoegde gebed voor alle feestdagen – ook nog het slotgebed ne’ila. 4. SCHULDBEKENNING In elk van deze diensten neemt de schuldbekentenis (widoej) een centrale plaats in. Het slotgebed wordt be?indigd met het uitspreken van Gods ??nheid (zie Sjema Jisraeel), zoals dit ook bij het einde van het leven gebeurt, waarna een sjofar-toon het einde van Jom Kippoer aankondigt.2
Soekot
SOEKOT (21 tot 27 september 2002)
Soekot wordt ook wel Loofhuttenfeest genoemd. Het feest duurt zeven dagen. Aan Soekot zitten Sjemini Atseret en Simchat Tora vast. Het is een mitswa om in je eigen tuin een soeka te bouwen, waarin je elke avond van het chag (feest) eet. Soekot herinnert aan de tijd dat de joden in de woestijn leefden in hutten. Kinderen kunnen van alles maken om de soeka op te vrolijken, bijvoorbeeld tekeningen en slingers.
Met soekot maken de mensen loelaviem. Een loelav is een bundel van een mirretak, een wilgentak, een palmtak. Deze bundel houdt je in de linkerhand, terwijl je de etrog in je rechter houdt. Een etrog is een zeer aromatische citrusvrucht. Deze vier soorten, arba miniem, staan symbool voor de verschillende soorten mensen. In sjoel lopen de mensen rondes om de bima (ophoging in het midden van een sjoel) met hun loelav en etrog. Deze rondes heten hakafot. 3
Afbeelding Chanoeka
Richard T. Nowitz/Photo Researchers, Inc.
Chanoeka
De achtste en laatste kaars van een menora wordt aangestoken op de laatste dag van Chanoeka, dat ook wel inwijdingsfeest of feest der lichten wordt genoemd en dat eind december wordt gevierd.
Microsoft ? Encarta ? Encyclopedie Winkler Prins. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.
4
Poeriem
Poeriem, joods feest, gevierd in de voorjaarsmaand Adar, op de 14de in de open dorpen en steden, op de 15de in de ommuurde steden. Het herinnert aan de bedreiging met ondergang voor het joodse volk in het rijk van de Meden en Perzen door toedoen van de jodenhater Haman en de redding door de bemiddeling van Ester en Mordechai. In de synagoge wordt op het Poeriemfeest het boek Ester voorgelezen uit een speciale, met de hand geschreven rol. Het feest kenmerkt zich door het geven van geschenken en verkleedpartijen, en groeide uit tot een soort joods carnavalsfeest.5
Pesach
Pesach (Hebr.), naam van zowel het paaslamoffer als van het joodse Paasfeest, dat in de maand nisan (maart–april), te beginnen bij de vollemaansnacht (ingaande 15 nisan) gevierd wordt als een herinnering aan en een rituele herhaling van de uittocht uit Egypte (zie ook Paasdatum). Het is tevens een lentefeest en een oogstfeest. PesachmaaltijdEen joodse gezin aan de sedermaaltijd tijdens het joodse paasfeest. Elk onderdeel van de maaltijd symboliseert een aspect van de beproeving van de Isra?lieten tijdens hun slavernij in Egypte. Tijdens de maaltijd wordt het verhaal van de uittocht van de joden uit Egypte verteld.Richard Nowitz/Corbis Aan de viering van Pesach zijn vele voorschriften en gebruiken verbonden; zie Haggada, matsa, omer en seder. 1. BEGRIPSVERKLARING De naam Pesach (Aramees: Pascha) is verwant met het werkwoord pasach dat ‘overslaan’ betekent. Het boek Exodus (Ex. 12:13) spreekt van het ‘overslaan’ door God van de huizen van de joden, wanneer tijdens de tiende plaag in Egypte de eerstgeborenen worden gedood. 2. VIERING Het boek Leviticus (Lev. 23:5–6) maakt een onderscheid tussen Pesach en het Feest van de ongezuurde broden (matsot). Daaruit is in bijbelkritische kringen de conclusie getrokken dat aanvankelijk sprake is geweest van twee afzonderlijke, later samengevoegde feesten. In de joodse traditie echter is sprake van ??n feest, waarbij tijdens het bestaan van de tempel het paaslam aldaar geslacht werd en vervolgens gegeten tot besluit van een maaltijd ten minste bestaande uit matsot en bittere kruiden, de Egyptische slavernij symboliserend. Na de ondergang van de tempel kwam de nadruk te liggen op de huiselijke viering, de sederavond. Pesach, Sjawoe’ot (Wekenfeest) en Soekot (Loofhuttenfeest) worden gezamenlijk de drie voetfeesten of opgangsfeesten genoemd, aangezien ten tijde van het bestaan van de tempel de joden verplicht waren driemaal per jaar naar Jeruzalem, naar de tempel, te gaan als onderdeel van de viering van deze feestdagen. 3. WERKVERBOD Het Pesachfeest duurt zeven dagen in Isra?l en in liberale kring, acht dagen in orthodoxe kring buiten Isra?l. Op de eerste en de laatste dag, resp. op de eerste en de laatste twee dagen, geldt een werkverbod. De middelste dagen zijn halve feestdagen: er geldt geen werkverbod, maar er mag geen gezuurd brood gegeten worden.6
Chanoeka
CHANOEKA (10 tot 17 december 2001; 30 november tot 7 december 2002)
Chanoeka is het feest van de inwijding van de Tempel. Het wordt gevierd ter herinnering aan de heugelijke dag dat de Makkabee?n de Tempel in Jeruzalem opnieuw inwijdden, nadat zij de Syri?rs verslagen hadden, in het jaar 165 voor de gewone jaartelling.
De koning van Syri?, Antiochus IV Epiphanes, verbood alles wat niet paste in de Griekse cultuur. Het was verboden Sjabbat te vieren, besnijdenissen uit te voeren en Tora-onderwijs te volgen. De Makkabee?n kwamen hiertegen in opstand en na een paar jaar van strijd kon de Tempel weer opnieuw worden ingewijd. Maar voor deze herinwijding had men olie nodig. De menora (zevenarmige tempelkandelaar) moest ontstoken worden. Volgens het verhaal konden de joden slechts ??n kruikje bruikbare olie vinden, genoeg om de menora ??n dag te laten branden. Door een wonder brandde de menora echter acht dagen lang. En het kostte acht dagen om nieuwe, reine olijfolie te persen.
Na de verwoesting van de Tempel in het jaar 70 van de gewone jaartelling bleef Chanoeka als lichtfeest gehandhaafd. Chanoeka is het feest van het behoud van de eigen, joodse identiteit. Thuis wordt acht dagen lang een lichtje aangestoken, elke dag eentje meer. De kaarsjes worden aangestoken met behulp van een extra lichtje, de sjammasj (dienaar). Uiteindelijk staan er acht kaarsjes, plus de sjammasj, in de chanoekia, een negenarmige kandelaar die alleen tijdens Chanoeka wordt gebruikt. 7
Lag Ba'omer
LAG BA'OMER (30 april 2002)
Lag Ba'omer valt ieder jaar op 18 ijar, dat samenvalt met dag 33 van de omertelling. De tijd tussen Pesach tot Sjawoe?ot is een rouwperiode in het jodendom: de omertijd. In de omertijd wordt niet getrouwd, worden geen feesten gegeven en gaat men niet naar de kapper. In deze periode zijn door de eeuwen heen veel joden slachtoffer geworden van vervolgingen. Ook zijn er tijden geweest waarin er met name ellende is ontstaan door onderlinge verdeeldheid van de joden.
Lag Ba'omer markeert het hoogtepunt van een plaag die aan de leerlingen van rabbi Akiwa het leven kostte. Er zijn niet veel gebruiken aan de dag verbonden. In Israel worden vaak vuren gestookt en over het algemeen is het de enige dag in de omertijd waarop getrouwd wordt. 8
Poeriem2
POERIEM (26 februari 2002)
Poeriem valt op 14 adar en duurt een dag. Het feest herinnert ons aan de tijd van koning Achasjveros, zijn sluwe adviseur Haman en de lieflijke koningin Esther. Ongeveer 450 jaar voor de gewone jaartelling heeft Esther weten te voorkomen dat de joden in het Babylonische rijk vermoord werden.
Op Poeriem is het een mitswa om de naar de megilla te luisteren. De megillat Esther is de rol waaruit het verhaal van Esther wordt gelaajnd (voorgelezen). Zowel op de avond dat Poeriem ingaat als op de daaropvolgend ochtend wordt de megilla in sjoel gelaajnd. Het is ook traditie je te verkleden en speciaal gebak te eten: de zogenaamde hamansoren en kiesjeliesj. Op Poeriem brengt men wat lekkere hapjes naar vrienden en bekenden. Bovendien wordt je geacht tsedaka (liefdadigheid) te geven aan minstens twee goede doelen. 9
Bronnen
1. Microsoft? Encarta? Encyclopedia 2002. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.
2. Microsoft? Encarta? Encyclopedia 2002. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.
3. "Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:12:20)
4. Microsoft? Encarta? Encyclopedia 2002. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.
5. Microsoft? Encarta? Encyclopedia 2002. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.
6. Microsoft? Encarta? Encyclopedia 2002. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.
7. "Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:13:13)
8. "Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:13:45)
9. "Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:14:24)
_____
Bibliografie
"Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:12:20)
"Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:13:13)
"Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:13:45)
"Internet-zoekcentrum - Joods.nl - Religie." http://www.joods.nl:9673/rubrieken/religie/feestdagen (13-5-2002 15:14:24)
Microsoft? Encarta? Encyclopedia 2002. ? 1993-2001 Microsoft Corporation/Het Spectrum. Alle rechten voorbehouden.