Boekverslag: Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan ...
Titel of auteur
Nog 6 dagen!
Van Oude Menschen, de dingen die voorbijgaan
Louis, Couperus M.A.
Nooit compleet ?
Er zijn zeveel boeken dat het bijna onmogelijk is om alles op samenvattingen.nl te hebben. Toch willen we proberen om zo compleet mogelijk te zijn.
Heb je iets liggen stuur het dan op!
Inleiding
Waarom hebben wij dit onderzoek gekozen ? Dat is een vraag die we zelf ook niet heel precies kunnen beantwoorden. Seksualiteit is en blijft een actueel onderwerp, maar dat weet iedereen. Maar wat heeft dat met de Romantiek te maken ? Dat is nou juist de vraag die we onszelf stellen in dit onderzoek. Waarom speelt de seksualiteit een rol in Couperus? boeken en speelde het eigenlijk wel een rol ? En wat voor rol dan ?
Hieronder staat in een werkplan hoe we dit onderzocht hebben.
We hopen dat we geen tijd hebben verspilt met het maken van dit onderzoek (sverslag). Maar dat er ook iets uit is gekomen wat de moeite waard is.
--------De auteurs--------
Werkplanning
We hebben het onderzoek in twee delen gesplitst. Het eerste deel gaat over Couperus zelf. Over hoe hij leefde en wat zijn manier van doen was. Het gaat ook over het milieu van die tijd. Hoe was de omgang met mensen en natuurlijk ook hoe de seksualiteit toen een rol speelde.
In het eerste deel staat daarna beschreven waarom Couperus de seksualiteit in zijn boeken aan de orde stelde. Dat valt op te maken uit wat eerst beschreven is, de manier van leven in de 19e eeuw.
Daarna volgt het tweede deel. Daarin wordt meer gekeken hoe dat alles nou toe te passen is op het boek ?Van oude menschen.? Er wordt gekeken hoe de seksualiteit daarin een rol speelt.
Als laatste wordt de behandeling van de seksualiteit in Couperus? boek beoordeelt.
Het eerste gedeelte van dit onderzoek is door Allard gedaan en het tweede door Frans Jan. We hebben eerst in de schoolbibliotheek informatie over ons onderwerp gezocht. Daar zijn de boeken uitgekomen die aan het eind van dit verslag te vinden zijn.
We hebben elk zelf ons gedeelte gemaakt en daarna, na vergelijking en correctie, is dat samengevoegd tot ??n verslag.
Hoe wordt dit verwerkt in zijn boek: Van Oude Menschen ?
We weten nu in wat voor milieu Couperus leefde en wat zijn eigen aard en manier van doen was. Dus we hebben een antwoord op de vraag waarom de seksualiteit zo?n grote rol speelde in die tijd en dus ook in zijn boeken. We kunnen nou verder gaan met het bekijken hoe de seksualiteit naar voren komt in Van Oude Menschen.
In dit boek treedt de seksualiteit niet overduidelijk aan de voorgrond. Het valt je niet als eerste op. Maar juist de manier waarop het beschreven wordt maakt wel duidelijk hoe dat in die tijd was. Seksualiteit was taboe. Je hoorde er niet over te praten. Maar achter de schermen was het toch wel belangrijk voor veel mensen. Er heerste dus een dubbele moraal; aan de ene kant die van de beschaafdheid en netheid maar aan de andere kant die van de onmenselijke lusten. Men deed zich naar buiten toe heel fatsoenlijk voor maar innerlijk was men heel wreed.
Precies zo is dat ook beschreven in dit boek. Op het eerste gezicht zie je nette mensen maar als je ziet waar het werkelijk om draait is dat vaak geld, macht, seks en passie.
Op zich is er niks mis met het belangrijk vinden van geld of met ?het passievol zijn?. Maar in dit boek wordt heel duidelijk gemaakt hoeveel leed dat kan veroorzaken als dat te ver doorgedreven wordt.
Ik geef een paar voorbeelden:
De gebeurtenis waar eigenlijk het hele verhaal om draait is zo?n voorbeeld. Het is een moord gepleegd uit hartstocht. Twee mensen hadden elkaar zo innig lief dat ze een ander ervoor vermoorden. Hoewel dit niet de enige reden voor de moord was, was dit toch wel de belangrijkste. De ellende die uit deze daad volgt is duidelijk zichtbaar. Op de hele familie ligt een soort waas van ondoorzichtige gebeurtenissen en mislukte huwelijken. Veel relaties lopen niet goed en het is niet eens helemaal duidelijk van wie bijvoorbeeld Ottilie een kind is. De twee oude mensen worden tot overmaat van ramp ook nog heel oud. Want nu moeten zij 60 lange jaren zwijgen en hun leed voor zich houden.
Dit is niet direct een voorbeeld van seksualiteit. Wat wel een voorbeeld daarvan is, is oom Anton. Overal waar hij in het boek voorkomt wordt er vertelt over zijn manier van leven en zijn ?lusten?; Zijn sombere ziel had behoefte aan sombere genieting-voor-zich gehad - had ze nu n?g voor zich -, zo als zijn groot lichaam had behoefte gehad aan duistere wellusten. (blz.36)
Hier zie je ook duidelijk weer de verborgenheid van dit alles, niemand had iets met zijn geheimen te maken. Toch wisten de mensen wel dat hij vuile dingen had gedaan; Nou hij haalt zeker de honderd nog...wel ja, zo-zo...al is hij n?g zo een beest geweest...Ja-wel, jawel, een b?est...Ken ik hem niet? Wel ja! Een beest...is hij geweest...Ja, zo, misschien zwijnt hij n?g wel!! (blz.41)
Je merkt ook aan veel personages dat seksualiteit in die tijd taboe was. Zoals bijvoorbeeld tante Stephanie, die haar leven zo vroom mogelijk probeert door te brengen en de rest van de familie, en dan vooral de Derckszen, ongelovige zondaars vond waar zij zo weinig mogelijk mee te maken wilde hebben. Ze was nooit getrouwd geweest en de dingen des vleses, zelfs onder de sanctie van het huwelijk, vond zij toch altijd wel enigszins zondig, en haar katers had zij ook altijd laten opereren: katten, die zo dol en hysterisch doen, tweemaal in het jaar, in de goten der daken, had ze nooit bij zich geduld en met kneuterende voldoening had zij eens opgelet in haar kooitje, dat twee mannetjes-sijsjes zich vergisten, en niet begrepen, waarom zij niet paren konden, totdat zij, na vergeefse liefde en weemoedig gepiep, heel stilletjes naast elkaar op hun stokje waren gaan zitten en zo hun kooivogeltjes-leven gesleten hadden, met treurige oogjes, trots klontjes suiker en blaadjes sla. Net goed, had tante gedacht, en toch hield ze wel van haar vogeltjes. (blz.124)
Deze tante dreef het ?taboe vinden van seksualiteit? dus wel erg ver door.
Er is al eerder opgemerkt dat deze periode, het ?Fin de si?cle?, een periode was van ingehouden driften. Men kwam niet openlijk voor hun priv?-leven uit. Er waren dus ook veel misverstanden. Iedereen kon ervan verdacht worden er een meisje op na te houden. Dat ging ook zo met Ottilie (de tweede met die naam) en Steyn. Steyn wordt er door Ottilie van verdacht vaak s?avonds naar een meisje te gaan; -Met vuile meiden lap jij mijn geld er van door, want je bent een vuilik, en altijd geweest! (blz.64) Dit klinkt eerst heel aannemelijk, ook omdat het in het huwelijk tussen Ottilie en Steyn helemaal niet vlekkeloos meer verloopt. Daarom is het volgens Ottilie maar goed dat ze een oude meid hebben want dan had haar man daar geen kans bij.
Maar als je ook Steyns mening over de zaak hoort, weet je niet meer wie je moet geloven. Als ik wil, ga ik mijn eigen weg, hoewel mama overdrijft en ik ?s nachts laat niet ga naar een meid. (blz.66) Het blijft een beetje in het midden, een beetje wazig zoals dat ook echt in die tijd het geval was.
Het is ook typerend voor het verhaal dat er al zoveel huwelijk zijn geweest en weer afgebroken binnen de familie. Zo heeft grootmoeder Ottilie drie mannen gehad en haar dochter Ottilie ook. Zij haatte nu al haar drie vroegere mannen die allemaal nog leefden.
Oom Anton en tante Stephanie waren nooit getrouwd. Om precies de tegenovergestelde reden. Anton omdat hij zich liever thuis zat te verlekkeren in zijn boeken met zijn pijp in zijn mond zonder door iemand gestoord te worden, en Stephanie juist omdat zij alles wat met seksualiteit te maken had verafschuwde. Maar toch is er iets gemeenschappelijks tussen deze personen; ze zijn allebei te ego?stisch om te trouwen.
Door de subtiele verwerking van de seksualiteit lijkt het dus of dat in zijn boek een bijrol speelt. Maar die bijrol is tussen de regels door toch wel heel belangrijk voor de loop van het verhaal.
Beoordeling
Ik wil dit boek beoordelen op de rol die de seksualiteit erin speelt. Daarbij neem ik de bijbel als uitgangspunt. Op zich is dit logisch omdat ik een Christen ben maar we zijn ook verpl?cht om vanuit de bijbel te laten zien waarom wij bezwaren hebben tegen bepaalde levenshoudingen en waarom wij een ander standpunt innemen. We zullen zien dat veel dingen/personen in het boek moreel maar ook bijbels niet verantwoordt zijn/bezig zijn.
Tegenwoordig maar ook in de vorige eeuw wordt de beleving van de seksualiteit vaak losgekoppeld van het huwelijk. Ook mensen met meer dan ??n partner komen er steeds vaker. Bovendien neemt het aantal echtscheidingen toe.
Neem als voorbeeld Ottilie, die samen met haar vriend Aldo in Nice woont. Zij vinden het veel fijner om een vrije relatie te hebben omdat het nog niet zeker is dat ze altijd bij elkaar blijven. Voorbeelden voor echtscheidingen zijn grootmoeder Ottilie en Ottilie Steyn. De laatste had drie mannen gehad die zij nu allen haatte. Al haar mannen leefden nog.
Dit wereldse leven met zijn ?vrije liefde? lijkt wel mooi, je bent niet gebonden enz. Maar is dat ook het echte geluk? Veel mensen van tegenwoordig die zo vrij leven zijn niet echt gelukkig. Ze zijn vaak depressief. Er mist iets in hun leven, het is leeg. Terwijl wij de geloofszekerheid hebben om aan vast te houden.
De bijbel zegt niet dat we niet openlijk over seksualiteit mogen praten. We hoeven niet preuts te doen op dit gebied. Dat mag zelfs niet, want de bijbel gaat ons voor in openheid. Bijvoorbeeld Richteren 19 of Romeinen 1 waar het gaat over hoererij en homoseksualiteit.
Het Fin de si?cle was juist zo?n tijdperk van preutsheid. Niemand sprak over seks. Tante Stephanie is daar een goed voorbeeld van zoals we ook al in het vorige hoofdstukje zagen. Maar ondertussen heerste er wel een dubbele moraal. Daar heeft dit ook alles mee te maken. Als je als Christen te preuts deed in de 18e eeuw kon je al snel verweten worden dat je de kat in het donker kneep. Veel mensen leefden in twee werelden en hoe kon je weten dat Christenen daar niet aan meededen?
Ik vergelijk nu de figuur Anton Dercksz met de bijbels waarden en normen.
Iedereen zal direct zien dat hij niet een christelijke levensvisie heeft. Integendeel, hij is eerder een wereldse man. Hij is nooit getrouwd maar leeft in een wereld van de schijn. Hij leest veel en is dus ook best intellectueel maar hij gebruikt zijn kennis verkeert. En dan vooral zijn kennis over de seksbeleving in oude tijden. Daar laat hij zich helemaal door meeslepen in zijn fantasie?n. Naar buiten toe weet niemand iets over deze gedachten. Tante Stephanie vond een keer per ongeluk Antons oude boeken, en zij huiverde daar natuurlijk van. Dat zulke vreselijke dingen bestonden. Zij had nooit enig idee over seks gehad.
Al deze dingen van Anton Dercksz zijn natuurlijk te veroordelen, maar de vraag is met welke argumenten.
Je kan namelijk niet zeggen dat je niet mag genieten van de seksualiteit, dat zou een belediging tegen de Schepper zijn die dat juist in de schepping heeft gelegd. Seksuele lustgevoelens zijn niet minderwaardig zoals ook blijkt uit het bijbelboek Hooglied dat zeer positief spreekt over liefde, erotiek en seksualiteit.
Hooglied 7: 6; ?Hoe schoon zijt gij, liefde; hoe heerlijk onder wat men verlangen kan!?
Waar we Anton wel op mogen veroordelen is de manier waarop hij met deze gevoelens omgaat. Hij gebruikt ze als en op jezelf gerichte behoeftenbevrediging. Terwijl volgens de bijbel heel ons leven en ook het genieten moet staan in dienst van de Here. Het genieten is niet het doel van ons leven, maar ook niet het doel van de seksualiteit. Genieten is maar ??n aspect van het leven kin het verbond met onze God. Hieruit blijkt duidelijk dat Anton volkomen fout zit met zijn fantasie?n.
Het huwelijk speelt in Van Oude Menschen een grote rol.
Dat Ottilie Steyn drie mannen had gehad is vanuit de bijbel bezien niet goed. In het boek worden hiervoor allerlei redenen aangedragen, zoals dat ze een vrouw van passie is wat ze niet kon krijgen bij haar man. Maar in de bijbel staat duidelijk dat het huwelijk geen uitvinding is van mensen maar een instelling van God. Daar moet je dus ook goed mee omgaan. Matthe?s 19; Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zijn vrouw aanhangen en die twee zullen tot ??n vlees zijn. Zo zijn zij niet meer twee, maar ??n vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheidde de mens niet.
Ottilie in Nice die samen woont met haar vriend Aldo leeft niet volgens de bijbel.
Er is in de familie Dercksz zoveel verderf gekomen door huwelijken dat Charlot Pauws zich op een gegeven moment afvraagt waarom hij eigenlijk gaat trouwen. Hij weet het zelf niet maar achteraf blijkt dat het beter was geweest als ze niet waren getrouwd omdat Elly Takma, zijn vrouw, in dienst gaat van het Rode Kruis in de oorlog. Daar ziet ze haar roeping en Lot laat haar gaan. Hij mist haar wel maar vind dat ze daar op haar plaats is.
De bijbel koppelt steeds als het gaat over de seksualiteit in het huwelijk liefde en trouw daaraan vast. De voortplanting is niet het doel maar de liefde en trouw als afspiegeling van de liefde en trouw van Christus tot zijn gemeente. Wel zijn kinderen natuurlijk een zegen. De auteur denkt hier duidelijk anders over. In de huwelijken in zijn boek is niet veel liefde op te merken en al helemaal weinig trouw.
Couperus heeft nogal vrijzinnige denkbeelden over dit onderwerp, zeker in die tijd. Dat klopt ook met zijn homofiel-zijn. Daardoor heb je sowieso andere gedachten en gevoelens als het om huwelijk en seksualiteit gaat.
Ook Stephanie leeft niet volgens de bijbel. Man en vrouw mogen elkaar in liefdesuitingen niet tekort doen. Stephanie heeft weliswaar geen man maar ze zou er ook niet mee kunnen leven. Ze was heel preuts wat we al hebben gezien. Ook het andere uiterste, geslachtsgemeenschap buiten het huwelijk moeten we veroordelen.
Conclusie
In het algemeen kunnen we stellen dat de manier waarop de seksualiteit in dit boek geschreven en beleeft wordt vanuit Christelijk oogpunt niet goed is. Dat wil niet zeggen dat deze auteur heel anders schrijft dan anderen in zijn tijd, want zo lag de situatie nou eenmaal. Hij geeft een beeld van hoe een familie aan het eind van de 19e eeuw eruit zou kunnen zien, en technisch gezien doet hij dat zelfs heel goed. Maar dat vergoelijkt niet wat hij verkeerd heeft begrepen. Zijn boeken hadden en hebben een grote invloed dus hij belast veel mensen met zijn idee?n. We moeten er voor uitkijken dat we kritisch blijven lezen.
We moeten er voor uitkijken dat we seksualiteit niet verabsoluteren. Veel Christenen kijken ook een beetje neer op ongehuwden en anders geaarden. Dat is fout, het huwelijk is niet alles in dit leven. Dat blijkt duidelijk uit de brief van Paulus aan Efeze, (hfst 5: 22-33); Daar schrijft hij heel positief over huwelijk en seksualiteit. Maar hij schrijft ook (in 1 Cor 7); het is goed voor een mens niet aan een vrouw verbonden te zijn.
Er is een soort golfbeweging op te merken wat betreft de ?openheid? van de seksualiteit. In het Fin de Si?cle was er opkomst van de seksualiteit. Eerst vooral innerlijk want voor de mensen bleef men keurig en beschaafd. Maar het kwam steeds vaker voor en we leven nu in een tijdperk waarin alles moet kunnen. Je leeft voor de lol, voor je eigen lol, en seksualiteit is niet meer iets dat bij het huwelijk hoort.
Maar we zitten alweer een beetje aan het einde van deze ?golf?. En daarna komt weer een tijdperk waarin de mensen hun geheimen meer voor hun zelf houden.
Gebruikte literatuur:
1 - Geschiedenis van het persoonlijk leven -
2 - Bijbel en seksualiteit - Ir. K.Mulder
3 - Bzzletin: litterair magazine Fin de si?cle
4 - Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan. - Louis Couperus
Louis Couperus werd geboren te Den Haag als jongste van elf kinderen. Zijn ouders woonden op de Mauritskade 11 (nu 43), naast de Oranjekazerne. Zijn vader was mr. John Ricus Couperus, gepensioneerd raadsheer in het toenmalige Nederlands-Indië, zijn moeder Jonkvrouwe Catharina Geertruida Reynst. In 1872 vertrok hij met zijn ouders naar Batavia, Nederlands-Indië, waar zij woonden op Landgoed Tjicoppo in Buitenzorg. In 1878 keerde hij naar Nederland terug. Zijn ouders gingen wonen aan de Nassaukade 4 (later gedempt, en omgedoopt tot Nassauplein). In 1881 ging hij voor de akte M.O. Nederlands studeren, waarvoor hij in 1886 slaagde. In 1884 verhuisden zijn ouders naar Surinamestraat 20, waar hij in 1886 'Orchideeën' schreef.
Boek informatie
- Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan ...
- Louis Marie Anne Couperus
- Nederlands
Handige opties
- Meer boeken van:Louis Marie Anne Couperus