Onderdeel A:

Samenvatting:

Het boek begint met een inleiding, een “onuitgegeven toneelspel”. Lothario staat in dit stuk voor de rechter. Hij zou Barbertje hebben vermoord. Na deze daad zou hij hem in stukken gesneden en gezouten hebben. Getuige is Barbertje zelf, die beweert dat Lothario een goed mens is. Toch spreekt de rechter het vonnis uit: Lothario wordt opgehangen, hij is schuldig aan eigenwaan.
Het echte verhaal begint na deze inleiding. Batavus Droogstoppel is makelaar in koffie. Hij wil een boek gaan schrijven over zijn handel. Dan ontmoet hij een oude schoolvriend, Max Havelaar. Droogstoppel noemt hem Sjaalman, omdat hij geen jas draagt, maar een 'soort sjaal die over zijn schouders hangt'. Sjaalman vraagt hem of hij een pak manuscripten wil verwerken en uitgeven. Droogstoppel ontdekt dat hij wel een paar delen uit dat pak kan gebruiken en neemt het aan. Hij laat zijn medewerker, de Duitser Ernest Stern, de belangrijkste delen uitzoeken. Deze maakt echter een verhaal van de ervaringen van Havelaar in Lebak in plaats van een studie over de koffiehandel.
Er wordt verteld, dat Max Havelaar werkzaam is in Lebak in Indië. Hij is daar assistent-resident en ziet het als zijn plicht, de misstanden in Lebak aan te pakken. Er wordt uit de doeken gedaan dat de regent, een inlandse leider, mede schuldig is aan de slechte situatie van de Javanen. Deze buit zijn eigen volk uit, door ze onbetaalde arbeid op zijn land te laten verrichten. In het archief van zijn voorganger staan hierover gegevens vermeld. Ook de resident van Bantam, Slijmering, is bekend met deze gegevens.
Droogstoppel vindt het nodig om een 'meer solide' hoofdstuk in te bouwen. Hij geeft zijn commentaar op het, volgens hem, oninteressante verhaal over Lebak. Hij beschrijft een preek van dominee Wawelaar. Hij betrapt Stern op het voordragen van poëzie en laat hem voor straf een aantal gedichten analyseren. Droogstoppel is namelijk een puur materialistisch persoon, die niets moet hebben van 'zwevend' taalgebruik, als in poëzie gebruikt wordt.
De levensgeschiedenis van Havelaar komt aan het licht en het blijkt, dat deze niet geheel vlekkeloos is. Hij wil de misstanden aanpakken, maar de regent is niet voor rede vatbaar. Havelaar beschrijft in het verhaal van Saïdjah en Adinda de leefomstandigheden in Lebak. Havelaar besluit de regent aan te klagen bij Slijmering. Slijmering ontvangt geld van de regent en vraagt Havelaar zijn aanklacht in te trekken. Dat weigert Havelaar, zodat de zaak bij de Gouverneur-generaal terechtkomt. Havelaar neemt ontslag en wacht op een reactie van de Gouverneur-generaal. Die krijgt hij niet.
Multatuli neemt nu zelf het woord en stuurt Stern en Droogstoppel weg. Hij heeft genoeg van zijn scheppingen , hij heeft ze niet meer nodig. Hij legt de twee doelen van zijn boek uit: 'Ik wilde in de eerste plaats het aanzijn geven aan iets dat als heilige poesaka (erfstuk) zal kunnen bewaard worden voor Max en zijn zusje, als hun ouders zullen zijn omgekomen van ellende.'… 'En in de tweede plaats: ik wil gelezen worden,(door staatslieden, letterkundigen, handelaren, Gouverneurs-generaal in ruste, enz.)

Onderdeel B:

Auteur:
Multatuli.

Titel:
Max Havelaar.

Titelverklaring:
Max Havelaar is de hoofdpersoon van het boek. De ondertitel slaat op een boek, dat Droogstoppel samen met Stern over de koffiecultuur wil schrijven. Deze koffiecultuur levert de Nederlandse Staat namelijk zeer veel inkomsten op. Droogstoppel, een makelaar in koffie, krijgt hiervoor de manuscripten van Sjaalman. De titel van het boek moet worden: de koffieveilingen der Nederlandse Handelsmaatschappij.

Motieven:
- Waarheid.
- Brieven schrijven.
- Strijd tussen verstand en gevoel.
- Geld en het gebrek daaraan.
- Machtsstrijd.
- Identificatie van de hoofdpersonen met de schrijver.
- Vechten tegen de maatschappij.
- Verschil tussen arm en rijk.
- Werken (beroepen).
- Liefde.

Genre:
Er zijn verschillende genres, die van toepassing zijn op Max Havelaar. Het is zowel een autobiografische dubbelroman als een sleutelroman.

Opbouw:
Het boek is een ‘dubbelroman’. In roman 1 is de figuur Droogstoppel zowel de schrijver als hoofdpersoon. De functie van dit stuk is het scheppen van anti-sympathie voor het Nederlandse imperialisme. In roman 2 is Stern de schrijver en Havelaar de hoofdpersoon. De functie van dit gedeelte is sympathie opwekken bij de lezers voor Max Havelaar en zijn ideaal. Het 3e onderdeel is het protest van Multatuli, waarin hij zich direct richt tot zijn lezers en speciaal tot Willem III. Het boek bestaat uit 8 stukken waarbij Droogstoppel en Stern elkaar afwisselen. Opvallend is dat de scheiding van de passages niet gelijk loopt met de scheidingen tussen hoofdstukken, 20 in totaal. Het aantal bladzijdes bedraagt 259.

Tijd en tijdvolgorde:
Er lopen twee verhaallijnen naast elkaar, de eerste speelt zich af in 1856 (de gebeurtenissen in Indië). Deze wordt verteld in de verleden tijd. De tweede verhaallijn speelt zich af in 1860, het jaar waarin het boek geschreven wordt. Deze wordt verteld in de tegenwoordige tijd.
Er wordt gebruik gemaakt van flashbacks, maar de aparte verhaallijnen lopen grotendeels chronologisch.

Plaats /ruimte:
De eerste verhaallijn speelt zich af in Indië, in de streek Lebak. De tweede verhaallijn speelt zich af in Nederland, in Amsterdam.

Personages:
Max Havelaar:
Max Havelaar wordt ook wel 'Sjaalman' genoemd door Batavus Droogstoppel. Hij is werkzaam als assistent-resident in Lebak, Indië. Hij is getrouwd met Tine en heeft een zoontje, Max, en een dochtertje. Havelaar is sociaal bewogen en wil iets doen tegen de slechte omstandigheden waarin de inlanders leven. Hij is een heroïsch figuur in het verhaal, maar kan in feite niets uitrichten. Hij is eerlijk en intelligent. Hij is een rond karakter.
Batavus Droogstoppel:
Droogstoppel is een makelaar in koffie, die zeer materialistisch is ingesteld. Zijn principe is 'waarheid en gezond verstand'. Poëzie is veel te zweverig voor hem. Hij vindt zichzelf heel slim, maar hij is eigenlijk een bekrompen figuur. Hij hangt het christelijke geloof alleen aan, als het hem uitkomt.
Ernest Stern:
Stern is de zoon van een bevriende relatie van Droogstoppel. Hij is een Duitser die als volontair bij Droogstoppel in huis woont. Stern vertelt een deel van de Havelaar-geschiedenis.
Adipatie:
Adipatie is de inlandse regent in Lebak. Hij is een beschaafde man tegenover de Nederlandse leiders. Intussen buit hij op onbeschaafde wijze zijn eigen volk uit. Hij is een vlak karakter.
Slijmering:
Slijmering is de resident van Bantam. Hij is de superieur van Havelaar. Hij is een vlak karakter.
Saïdjah en Adinda zijn twee figuren die door Havelaar bedacht zijn, om de slechte omstandigheden te benadrukken.

Thematiek:
De strijd tegen het onrecht en poging tot eerherstel:
Dit thema geeft aan welk doel de schrijver met het boek wil bereiken.
Daarbij spelen de volgende motieven een rol: ambtenarij en onrecht en uitbuiting (en de strijd daartegen). Ook wordt kritiek gegeven op de kerk en op de samenleving.

Motto:
De inleiding van het boek, namelijk het Onuitgegeven Toneelspel, kan als het motto worden aangemerkt.

Vertelsituatie:
Twee afwisselende vertellers (Droogstoppel en Stern), later overgenomen door Multatuli, als auctoriale verteller.


Perspectief:
Meervoudig ik-perspectief.

Verhaalopbouw:
De roman bestaat uit 20 hoofdstukken. Deze indeling is door de eerste uitgever, J. van Lennep gemaakt.

Historisch kader:
Het boek van Multatuli is een boek uit de Romantiek. Dit is de tijd tussen 1780 en 1880.
In deze tijd had de maatschappij belangstelling voor en de idealisering van ‘het andere’, dit uitte zich in de liefde, de natuur,het religieuze en het folkloristische. Ook had men in die tijd een opstandige houding, die vaak leidde tot verzet. Men zette zich bijvoorbeeld af tegen de burgerlijkheid van het volk (de romantici beschouwden hen als saai en bekrompen) en tegen de wetenschap, die volgens hen de wereld zakelijk en gevoelloos maakte.
Kenmerken in het boek:
In het boek van Multatuli komen we vooral de geest van opstand en verzet tegen. In deze roman protesteerde hij tegen de wijze waarop in Nederlands Indië de niet tot de rijke, adellijke families behorende tot de Javanen werden behandeld en tegen de manier waarop hij zelf opzijgeschoven werd toen hij tegen die uitbuiting in opstand kwam. Max Havelaar speelt in het boek de rol van romanticus. Hij wil het leven van de onderdrukten verbeteren en komt daarom in opstand. De tegenstelling van Max Havelaar is duidelijk Droogstoppel. Hij is een echte burger, hij denkt alleen maar aan geld en geeft niets om de personen die voor hem werken. Hij ziet ze als objecten om meer geld te verdienen.


Onderdeel C:

Leeservaring:
Ik heb het boek ‘Max Havelaar’ van Multatuli gelezen. Toen ik het boek ging lenen in de bibliotheek dacht ik dat het wel erg saai moest zijn. Het is tenslotte een oud boek. De ondertitel van het boek is ‘De Koffieveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij’. Ik dacht eerst, waarom zou ik dit boek gaan lezen. Ik lus geeneens koffie. Maar toen ik bij SO één mijn spreekbeurt ging houden over de Romantiek en dit ging koppelen aan een boek besloot ik toch het boek ‘Max Havelaar’ te kiezen. In dit boek zijn veel kenmerken uit deze periode te vinden. Het onderwerp is dan ook de strijd tussen verstand en gevoel. Dit wordt interessant uitgewerkt in het boek. Er worden telkens situaties beschreven, die je vanuit twee invalshoeken kunt bekijken. Volg je je gevoel of laat je je leiden door je verstand. Het onderwerp ligt niet buiten mijn belevingswereld. Ik heb vaak genoeg situaties meegemaakt waarbij ik me heb afgevraagd wat ik nu het best kan doen. Of mijn gevoel volgen of je verstand volgen. Het kiezen tussen deze twee is niet makkelijk. Ik persoonlijk volg mijn gevoel, want zo blijf je tenminste trouw aan jezelf. Ik heb dus al eerder over dit onderwerp nagedacht. Ik vind het onderwerp diepgaand behandeld. Er komen in het verhaal namelijk twee verschillende typen mensen voor. Je hebt Batavus Droogstoppel en Max Havelaar (Sjaalman). Batavus Droogstoppel is een echte burger en volgt altijd zijn verstand. Dit merk je ook aan de beslissingen, die hij in het boek maakt. Max Havelaar daarentegen is een echte romanticus. Hij volgt zijn gevoel en is zeer rechtvaardig ingesteld. Hij komt dan ook in opstand tegen de wijze waarop het Javaanse volk wordt onderdrukt door de machtige regering.

Ik vind dat het verhaal geen strakke, heldere verhaallijn heeft. Er wordt namelijk een verhaal in een verhaal verteld. Eerst is de figuur Droogstoppel de hoofdpersoon en de schrijver. De functie van dit stuk is het scheppen van anti-sympathie voor het Nederlandse imperialisme. Daarna is Stern de schrijver en Max Havelaar de hoofdpersoon. De functie van dit gedeelte is het opwekken van sympathie van de lezers voor Max Havelaar en zijn ideaal. Ik vind de gebeurtenissen logisch uit elkaar voortkomen. Bijvoorbeeld: Max Havelaar komt in opstand tegen de regering, maar hij wordt niet gehoord en gewoon in de goot gegooid. Natuurlijk wilde de Nederlandse Handelsmaatschappij geen problemen, daarom zorgde ze ervoor dat Max Havelaar door niemand werd gelooft. Ik vind de gebeurtenissen erg dramatisch en zwaarwichtig. Als je dit boek leest word je er pas echt bewust van wat wij als Nederlanders in Indië hebben aangericht. Ik heb ooit wel iets bij geschiedenis les iets gelezen over Indië, maar dat het zo erg was, wist ik niet. De gebeurtenissen hebben me wel aan het denken gezet. Ik dacht altijd dat de Duitsers erg waren met hun poging tot vernietiging van het Joodse ras. Eigenlijk zijn we even erg. Want je gunt niemand zoveel leed. Het verhaal heeft bij mij wel bepaalde gevoelens opgeroepen. Ik werd zelfs een beetje kwaad. Vooral de geschiedenis van Saïdjah vertelt hoe Saïdjah in zijn liefde voor Adinda ten onder ging door het machtsmisbruik van de hoofden en harde optreden van het Nederlandse leger. Ik vind het einde van het boek niet bevredigend. Max Havelaar neemt ontslag en probeert de Gouverneur- Generaal toch nog van zijn standpunt te overtuigen. Max stuurt een brief naar hem, maar hij krijgt geen antwoord terug. Het verhaal speelt zich af in een sfeer van ongelijkheid en onderdrukking. Terwijl de Javaanse bevolking zich te pletter werkt, stroomt al het geld Indië uit naar Nederland. Ik kan de gebeurtenissen goed voor me zien. Het boek geeft een duidelijke scheiding tussen twee soorten typen mensen. De eerste zijn burgers, die ik me dan ook echt voorstel als nette, precieze, strenge monsters. De tweede zijn de romantici, die ik me dan ook voorstel als losse, rechtvaardige, aardige mensen. Het boek beschrijft veel onaangename gebeurtenissen. Bijvoorbeeld het verhaal van Saïdjah. Saïdjah is van plan om later met Adinda te gaan trouwen, maar Saïdjah gaat eerst geld verdienen voor een buffel. Deze is namelijk al vier keer door de regering afgepakt. Ze spreken af op een plek in het bos en ze beloven elkaar trouw te blijven tot over drie jaar. Als Saïdjah onderweg is bedenkt hij zich hoeveel hij van Adinda houdt en gaat extra hard zijn best doen om veel geld te verdienen.Als hij na drie jaar terug komt, is Adinda niet op de afgesproken plek. Hij gaat naar haar opzoek en ontdekt dat ze er niet meer is. Hij vindt haar dan, verminkt door de kolonisten en dood zichzelf ook. Ik vind dit zo tragisch, dat ik waarschijnlijk hetzelfde had gedaan als Saïdjah. Het boek blijft van het begin tot het eind boeien, omdat je toch wil weten of Max Havelaar zijn recht behaalt.

Ik vind de bouw best ingewikkeld, omdat het boek per hoofdstuk wisselt van schrijver. Dan is de schrijver Batavus Droogstoppel en dan is de schrijver weer Stern. Dit vind ik best lastig. Ik vind het af en toe wel lastig om de stukken van het verhaal met elkaar in verband te brengen. Dit komt doordat er twee verhaallijnen naast elkaar lopen. De eerste speelt zich af in 1856. Dit zijn de gebeurtenissen die zich in Indië afspelen. De tweede verhaallijn speelt zich af in 1860. Dit is het jaar waarin het boek geschreven wordt. Er komen enkele flashbacks in het verhaal voor, maar de aparte verhaallijnen lopen grotendeels chronologisch.

De personen gingen goed voor me leven, omdat de gebeurtenissen goed beschreven zijn. Het is niet zo dat ik niet kon slapen door de gebeurtenissen, maar tijdens het lezen raak je wel diep in het verhaal verwikkeld. Ik kon het meest meeleven met Max Havelaar. Hij kwam op voor de mensen, maar kreeg totaal geen steun van anderen in zijn standpunt. Ik vind de Gouverneur-Generaal zich niet gedraagt zoals het hoort. Ik vind dat hij Max Havelaar had moeten steunen in zijn standpunt. Dit zou alleen maar beter zijn voor het Javaanse volk en het geweten van de Nederlandse Handelsmaatschappij. Hierdoor vind ik het dus een onbegrijpelijke beslissing Max Havelaar niet te steunen in zijn strijd. Ik vind dat Droogstoppel erg voorspelbaar reageert. Als hij er achterkomt dat Stern poëzie schrijft wordt Droogstoppel heel woedend. Dit valt te verwachten, omdat Droogstoppel een echte burger is. Hij houdt niet van dat romantische gepraat. Hij is meer praktisch en materialistisch ingesteld. Dit zijn ook de redenen waarom ik Droogstoppel niet sympathiek vind. Je komt het meest te weten over Max Havelaar. Hij is degene die het meeste heeft meegemaakt.

Ik heb af en toe problemen gehad om de taal te begrijpen. Dit komt doordat het boek in het Oud Nederlands geschreven is. Tenminste de versie die ik heb gelezen. Toch is het wel een kwestie van wennen aan de taal geweest. In het begin ging het wat moeizaam, maar daarna ging het me goed af. Ik vind dat het verhaal erg wijdlopig is. Er wordt heel veel in verteld en het is een dubbelroman.