Werkstuk: Sperma- en eiceldonatie
PRESENTATIE: SPERMA?EN EICELDONATIE
INLEIDING
Het krijgen van kinderen is vaak een eigen keuze. Deze keuze is echter niet voor iedereen weggelegd. Veel koppels zijn ongewild kinderloos. Geen kinderen kunnen krijgen kan verschillende oorzaken hebben: zowel de man als de vrouw kunnen om bepaalde redenen onvruchtbaar zijn. Ongewilde kinderloosheid geeft aanleiding tot groot verdriet en kan het dagelijkse leven ernstig ontwrichten.
Een mogelijke oplossing voor dit probleem is sperma?of eiceldonatie en daar zullen wij het vandaag over hebben.
SPERMADONATIE
Algemeen
Wanneer de man onvruchtbaar is, zijn er medisch gezien weinig mogelijkheden om dit euvel te verhelpen. Tot de oplossingen behoren: de kinderloosheid aanvaarden of een kind adopteren, maar ook kunstmatige inseminatie met donorsperma (KID) is een optie. Dit houdt in dat ingevroren donorsperma door de arts ontdooid wordt en bij de vrouw gedurende de vruchtbare periode ingebracht wordt.
De kans op een zwangerschap na een KID-behandeling is echter klein. Dit brengt met zich mee dat de behandeling vaak herhaald moet worden. Soms duurt zo een behandelinsperiode heel lang. Na 12 behandelingen is 70 % van de vrouwen zwanger. Deze procedure kan als zeer belastend ervaren worden.
Waarom?
Per behandeling van de vrouw is relatief veel sperma nodig. Een groot deel van de inseminaties blijkt namelijk niet succesvol. Alle donaties worden uit veiligheidsoverwegingen, zoals bijvoorbeeld aidspreventie, ingevroren in vloeibare stikstof, dit is onder een temperatuur van ? 196° C. Deze donaties worden maandenlang ingevroren en bewaard om zo de donor te kunnen blijven testen. Dit om een eventuele besmetting bij de patiënte te voorkomen.
Helaas kan het echter zo zijn dat na het ontdooien van het sperma geen of te weinig zaadcellen nog leven. Dit verschilt per donatie en treft regelmatig iedere donor. Zo een donatie kan dan niet gebruikt worden en wordt vernietigd. Hierover valt van tevoren niets te voorspellen. Overigens zegt het niets over de vruchtbaarheid van de donor. Om het kind een gelijkenis te geven met de opvoedende vader wordt een donor uitgezocht die wat betreft uiterlijke kenmerken, bloedgroep, enzovoort het meeste op hem lijkt. De donorkeuze kan dus beter zijn als er zich meer donors aanmelden.
Wie?
In principe is iedere gezonde, vruchtbare man geschikt om spermadonor te worden. Het is moeilijk om en profiel te geven van spermadonoren: qua leeftijd, geloofsovertuiging of op wat voor gebied dan ook. Door bepaalde richtlijnen vanuit de spermabanken zelf, is er wel een bepaalde populatie te noemen. De leeftijd moet tussen de 18 en 45 jaar liggen. Daarnaast mogen de spermadonoren geen ziektes hebben, geen drugs of alcohol gebruiken noch een partner hebben die drugs gebruikt. Maar ongeacht dit, blijkt dat de spermadonoren onderling juist veel verschillen. Ik citeer:Vroeger waren het voornamelijk studenten, daarvoor waren het nog vaak assistenten van de spermabank zelf. Tegenwoordig zijn het allerlei mensen: van stratenmakers tot leraren. De gemiddelde leeftijd is rond de dertig jaar. De aard van opleidingen verschilt van heel laag tot universitair; de ene is katholiek, de andere heeft geen geloofsovertuiging.
Anonieme donoren hebben wel vaker kinderen in tegenstelling tot bekende donoren.
Eisen
Een donor moet natuurlijk wel aan een bepaald aantal eisen voldoen: eerst en vooral moet hij volledig gezond zijn. Hij mag geen drager van erfelijke ziektes zijn en die mogen tevens niet in zijn familie voorkomen. Een uitgebreide medische keuring behoort dan ook tot de selectieprocedure. De donor moet bereid zijn zich iedere drie maand te laten testen op tal van seksueel overdraagbare aandoeningen.
Om een optimale kwaliteit van het sperma te verkrijgen, wordt de donor gevraagd vóór de donatie drie dzgen seksuele onthouding in acht te nemen.
Motieven
Spermadonorschap kan als een vorm van maatschappelijk gedrag worden gezien. Doneren dient dan ook in de eerste plaats vooral een maatschappelijk doel: de kinderwens van anderen in vervulling laten gaan.
Daarnaast spelen ook individuele en sociale motieven een rol. We weten dat het maatschappelijke motief bij de meesten een belangrijke rol speelt om daadwerkelijk te gaan doneren. Je kunt zeggen dat veel donoren wel goed over hun donorschap hebben nagedacht; ze kunnen vaak meerdere motieven op verschillende vlakken aangeven. Ook kunnen we het veel gehoorde misverstand en vooroordeel, namelijk dat men doneert voor het geld, weerleggen. Uit de gegevens van een onderzoek blijkt dat maar 10% van de spermadonoren de financiële beloning als motief heeft.
Procedure
De gehele procedure om spermadonor te worden is langdurig. Vanaf het moment dat de donor zich aanmeldt tot het daadwerkelijk doneren, wordt de spermadonor geconfronteerd met allerlei vragen en testen: de zogenaamde donorkeuring.
Onder donorkeuring wordt de totale procedure van aanmelding verstaan. Dit houdt een lichamelijk onderzoek in, alsook een laboratoriumonderzoek van bloed en sperma. Het doel van de donorkeuring is beoordelen of een donor aan alle eisen voldoet en wel degelijk donor kan worden. Bovendien moet de donor akkoord gaan met de zogenaamde donorovereenkomst. Dat is overeenkomst tussen de donor en de spermabank die tot doel heeft de wederzijdse rechten en plichten vast te leggen.
Het spermadonorschap brengt immers allerlei rechten en plichten mee voor zowel de donor als de spermabank. Zo heeft de donor bijvoorbeeld het recht om, indien gewenst een andere bestemming te geven aan het niet gebruikte deel van zijn gedoneerde sperma en desgewenst daarover te beschikken. De spermabank mag de donor oproepen voor nader onderzoek indien dat voor hem of voor de behandeling van belang is. Door deze regels wordt het spermadonorschap, wat op zich heel persoonlijk is, een zakelijke overeenkomst.
Getuigenissen.
Tien jaar geleden waren er meer spermadonoren dan nu, omdat het nog niet in de publiciteit kwam. Nu is er dus die anonimiteitskwestie en een heleboel kandidaten haken af, omdat ze bang zijn dat hun naam toch ergens boven water zou komen.
Een medewerker van een spermabank getuigt dat de spermadonoren niet meer bereidwillig zullen zijn omdat ze bang zijn bekend te zullen worden.
Een voormalige, anonieme spermadonor beshrijft waarom hij gestopt is: Ik had er een raar en tegenstrijdig gevoel bij. (?) Vroeger deed ik het gewoon niet teveel zeuren, dacht ik. Maar nu vind ik dat er meer vanuit het belang van het kind wordt gekeken. Want anders zet je doelbewust een kind op de wereld met meteen een vraag. Ik vind dat het kind recht heeft om te weten wie zijn ouders zijn. Die wetgeving is wel oké, het punt is alleen dat als de ouders grag een kind willen, ze het niet meer op die manier zomaar zullen krijgen, via de anonimiteit. (?)
Op het forum van de CVP schreef Ingrid Van Kessel: (?) Vandaar dat ik in een wetsvoorstel de mogelijheid open om de identiteit van de biologische ouder te kennen. (?) Indien een kind te weten komt dat het een andere biologische vader heeft, dan bestaat de kans dat het op zoek wil gaan naar zijn of haar afstamming. Het is goed indien dit dan ook daadwerkelijk zou kunnen.
In een ander stuk schrijft zij voorstander te zijn van een systeem met twee donoren: donor A kiest voor anonimiteit, donor B voor openheid.
EICELDONATIE
Algemeen
Eiceldonatie is een manier om zwanger te worden via reageerbuisbevruchting, waarbij de eicellen afkomstig zijn van een gezonde, vruchtbare vrouw die bereid is haar onbevruchte eicellen af te staan.
De eicellen van de donor worden vervolgens bevrucht met het sperma van de partner van de wensmoeder, ook wel acceptor genoemd, en worden na de bevruchting in de baarmoeder van de wensmoeder geplaatst.
Het doneren van eicellen vergt een grote ingreep: de donor moet bijna een complete in vitro-fertilisatiebehandeling ondergaan. Toch zijn er maar weinig risico?s aan verbonden.
De kans op succes voor de wensmoeder is even groot als de kans bij een koppel dat op natuurlijke wijze zwanger probeert te raken, namelijk 20 % kans per menstruele cyclus. In België is het zo dat de donor altijd anoniem blijft, er zijn dus geen juridische problemen. Alleen als het kind een erfelijke ziekte heeft, kan de donor gecontacteerd worden. De vrouw die het kind baart, is de wettelijke moeder in België, ook indien haar kind ontstaan is uit een eicel van een andere vrouw.
Waarom?
Eiceldonatie is voor een aantal vrouwen de enige mogelijkheid om een kind van de eigen partner te baren. Genetisch gezien is het niet van hen, maar omdat ze het negen maand gedragen hebben, voelt het wel aan als hun eigen kind. De wensmoeders hebben een goed ontwikkelde baarmoeder, maar produceren geen of geen gezonde eicellen. Dit kan verschillende redenen hebben : het kan komen door beschadiging van de eitjes bij een medische behandeling, omdat de vrouw te vroeg in de menopauze kwam, door een erfelijke aandoening of omdat hun eierstokken operatief verwijderd zijn. Ook vrouwen met het Resistant Ovary Syndrome hebben anders geen kans op kinderen van de eigen partner.
Wie?
Koppels die een eiceldonor zoeken kunnen zich niet tot een fertiliteitscentrum richten zoals wel het geval is voor spermadonoren : ze moeten zelf op zoek gaan naar een vrijwillige en bereidwillige donor. Meestal gaat een koppel dan op zoek naar een donor in de eigen familie- of vriendenkring. Wanneer niemand bereid is de taak op zich te nemen, moet het koppel gaan adverteren in kranten, maandbladen voor vrouwen, internet of dergelijke meer. Een andere mogelijkheid is zich te wenden tot een ?eiceldonorenbank?, die een lijst in handen heeft van vrouwen die eventueel bereid zijn als donor op te treden. Een eiceldonor kan dus om het even wie zijn als maar voldaan wordt aan de eisen om als donor op te treden, net zoals bij een spermadonor dus.
Eisen
Om eicellen te kunnen doneren is het nodig de volgende voorwaarden in acht te nemen : vooraleerst moet de donor jonger zijn dan 36 jaar. De donor mag geen drager zijn van erfelijke ziektes en deze mogen ook niet in haar familie voorkomen. De donor moet in ieder geval kinderen hebben, wat een bewijs is van haar vruchtbaarheid en bij voorkeur een voltooid gezin. Deze eis wordt gesteld omdat men niet het (kleine) risico wil lopen dat iemand ten gevolge van de punctie een infectie oploopt en daardoor later zelf vruchtbaarheidsproblemen krijgt.
Motieven
Er zijn verschillende motieven voor het doneren van eicellen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat er in jouw familie- of vriendenkring koppels zijn die niet in staat zijn om op de ?normaal? gangbare manier kinderen te krijgen en dus eicellen van een andere vrouw nodig hebben. Ook een ethische overtuiging kan een motief zijn. Een financiële vergoeding kan je volgens de wet niet krijgen voor een eiceldonatie omdat organen niet verkocht mogen worden, maar in de praktijk ontvangt de donor wel altijd een compensatie (ongeveer 500 Euro).
Procedure
Een eiceldonor moet een behandeling ondergaan om eicellen te kunnen doneren. Van zodra een koppel een potentiële donor vindt, zal een psychologe of sociaal assistente, verbonden aan het fertiliteitscentra, met deze vrouw praten om zeker te zijn dat zij bewust en met kennis van zaken haar beslissing genomen heeft. Na een gynaecologisch onderzoek moet een bloedproef aantonen dat zij geen drager is van gevaarlijke aandoeningen zoals HIV of hepatitis. Na deze voorbereidende onderzoeken kan de eigenlijke behandeling starten. Om er voor te zorgen dat er zeker voldoende eicellen zouden zijn zal zij een hormonale stimulatie moeten volgen. Deze wordt gevolgd door een eicelpunctie. De eicellen worden nadien in vitro bevrucht met de zaadcellen van de toekomstige vader en vervolgens wordt het embryo geplaatst in de baarmoeder van de vrouw die het kind zal dragen. Als alles goed gaat zal deze onvruchtbare vrouw negen maand later toch een kind krijgen. De totale behandeling is eigenlijk een normale IVF-behandeling waarbij er in dit geval twee vrouwen betrokken zijn.
Getuigenissen
Hier volgen twee getuigenissen over gevoelens die speelden bij stellen die voor eiceldonatie kozen en dit deden op respectievelijk anonieme en gekende wijze.
?Waarom wij kozen voor anonieme eiceldonatie?.
?Wij wilden graag emotionele afstand van de donor. Na jaren van onvruchtbaarheid wilden wij het kind als bekroning van onze relatie zien en we voelden ons niet gemakkelijk bij contact met de donor. Wanneer we kijken naar onze baby willen we niet steeds denken aan de donor en haar herkennen in het kind. Misschien zou je dit verdringing kunnen noemen, maar na alles wat wij hebben doorstaan, vinden wij dat we deze keuze kunnen maken. Bij wat wij met het kindje meemaken (zwangerschap, bevalling en opvoeding) lijkt de bijdrage van de donor minimaal, maar noodzakelijk natuurlijk. We zien eiceldonatie als iets heel privé en persoonlijk en we hebben het dan ook aan niemand verteld. We zullen het kind als van ons eigen beschouwen en opvoeden. Zo komen wij ook niet voor een eventuele moeilijke relatie met de donor te staan en hoeven we ook niet bang te zijn dat de donor zich te veel met ons kind zal gaan bezig houden ook als is dit nog zo goed bedoeld.?
?Waarom wij kozen voor een bekende donor?.
?Wij wilden haar graag leren kennen en met haar praten. Ze geeft immers niet niets weg : namelijk de helft van het genetische materiaal ! Wij waren beiden erg nerveus voor de ontmoeting en kwamen er achter dat zij dit ook was ! We vroegen haar naar haar familie en hobby?s en waarom zij dit wilde doen. Zij vroeg ons naar wat we hadden meegemaakt om een kindje te krijgen. Ik ben echt heel blij dat we haar hebben ontmoet. Dit kunnen we later ook aan ons kind vertellen, zodat het toch duidelijkheid heeft over waar het vandaan komt. We hebben foto?s en informatie en zij is ook bereid om het kind te ontmoeten zodat het vragen kan stellen. We zijn van mening dat een kind het recht heeft om te weten waar het vandaan komt en we willen ook dat het kind weet dat deze vrouw een hele lieve vrouw is. Daarnaast spelen ook medische motieven mee, mochten er later gezondheidsproblemen ontstaan.?
Nu volgen twee getuigenissen die gaan over het al dan niet vertellen aan het kind waar het vandaan komt. Het eerste koppel koos ervoor dit wel te doen en getuigt als volgt : ?wij hebben er voor gekozen om ons kind over de eiceldonatie te vertellen omdat wij vinden dat het kind recht heeft op deze informatie. Als we het niet zouden vertellen, zouden we het gevoel hebben dat we met een leugen leven. We schamen ons niet dat we gebruik hebben gemaakt van dit proces. We wilden ons kind zo graag dat we aarde en hemel bewogen om hem of haar te krijgen. We zullen ons kind vertellen van onze lieve donor door een foto te laten zien en te vertellen over onze ontmoeting met haar. De donor heeft aangegeven dat ook zij bereid is om contact met ons kind te hebben als hij of zij achttien is om eveneens eventuele vragen te beantwoorden. Alhoewel ik mij realiseer dat ons kind het gevoel kan krijgen dat hij of zij anders is dan andere kinderen, hebben we het gevoel dat met liefde en misschien met wat professionele begeleiding we wel in staat zijn met hem of haar hier uit te komen en dat we ons kind wel kunnen helpen om hiermee vrede te nemen. We zijn een open familie en het niet vertellen voelt erg onnatuurlijk aan. We kennen lotgenoten en in de toekomst kunnen ook de kinderen met elkaar over deze zaken praten.?
Het volgende koppel besloot het niet te vertellen : ?wij hebben besloten om ons kind niet te vertellen over de eiceldonatie omdat we niet willen dat ons kind zich anders voelt dan anderen of misschien niet echt een deel van onze familie. Kinderen hebben al genoeg moeilijke dingen waarmee ze moeten leren omgaan tegenwoordig zonder ook nog de toegevoegde last dat je anders bent ontstaan dan anderen. Zou mijn kind mij wel echt als moeder zien of zou de genetische moeder altijd op de achtergrond aanwezig zijn ? Mijn man en ik hebben het niet verteld aan familie en vrienden, dus kunnen we er zeker van zijn dat deze informatie niet uitlekt of ons kind ter ore komt via anderen. Onze onvruchtbaarheid is een privé-aangelegenheid en heel persoonlijk en we willen niet dat andere mensen weten dat wij deze techniek hebben gebruikt. Omdat ik het kindje draag en zal baren en opvoeden, zal ik de biologische moeder zijn en me ook zo voelen. Ik denk niet dat het kind van een bestaan van een ander zou moeten weten. Wij maken waarschijnlijk ook gebruik van een anonieme donor, dus wat zou je kunnen vertellen aan je kind ??
VERGELIJKING SPERMADONATIE-EICELDONATIE
Een spermadonatie verloopt heel wat makkelijker dan een eiceldonatie, omdat sperma op een eenvoudige manier te verkrijgen valt. Om eicellen te verkrijgen is een medische ingreep nodig. Sperma kan ingevroren worden en is na ontdooiing nog bruikbaar. Dat is niet het geval bij eicellen. Die moeten ?vers? zijn, waardoor het onmogelijk is om een ?eicellenbank? op te richten zoals dat wel kan voor sperma. Er kan wel een lijst worden aangelegd met kandidaatdonors. Dat heeft tot gevolg dat een onvruchtbare man zich tot een spermabank kan wenden, maar een onvruchtbare vrouw kan nergens terecht en moet zelf op zoek gaan. Verder is bij eiceldonatie de kans op zwangerschap even groot als bij een normale wijze terwijl bij spermadonatie een zwangerschap langer kan uitblijven. Tot slot is er de anonimiteitskwestie : in beide gevallen wordt de anonimiteit behouden, wat veel mensen naar België lokt om te doneren. In de meeste landen, zoals bijvoorbeeld Nederland, Frankrijk of Engeland, zijn de donaties immers niet anoniem wat vele donors afschrikt.
SLOT
Na deze getuigenissen zijn we al wat meer te weten gekomen hoe betrokkenen denken over deze anonimiteitskwestie. Daaruit valt waarschijnlijk wat stof te halen om over te discussiëren omtrent onze stelling: Sperma- of eiceldonoren mogen niet anoniem zijn. Verder hopen wij dat door onze presentatie de taboesfeer die rond dit onderwerp hangt een beetje doorbroken is en er in de toekomst openlijker kan worden gepraat over dit soort onderwerpen. Tot slot hebben we nog dit nieuwtje in petto: de eerste spermadonatie na invriezing en ontdooiing vond reeds plaats in 1953. Door de anonimiteit was het moeilijk informatie te vinden omtrent de persoon in kwestie, maar onze zoektocht heeft toch een resultaat opgeleverd..
INLEIDING
Het krijgen van kinderen is vaak een eigen keuze. Deze keuze is echter niet voor iedereen weggelegd. Veel koppels zijn ongewild kinderloos. Geen kinderen kunnen krijgen kan verschillende oorzaken hebben: zowel de man als de vrouw kunnen om bepaalde redenen onvruchtbaar zijn. Ongewilde kinderloosheid geeft aanleiding tot groot verdriet en kan het dagelijkse leven ernstig ontwrichten.
Een mogelijke oplossing voor dit probleem is sperma?of eiceldonatie en daar zullen wij het vandaag over hebben.
SPERMADONATIE
Algemeen
Wanneer de man onvruchtbaar is, zijn er medisch gezien weinig mogelijkheden om dit euvel te verhelpen. Tot de oplossingen behoren: de kinderloosheid aanvaarden of een kind adopteren, maar ook kunstmatige inseminatie met donorsperma (KID) is een optie. Dit houdt in dat ingevroren donorsperma door de arts ontdooid wordt en bij de vrouw gedurende de vruchtbare periode ingebracht wordt.
De kans op een zwangerschap na een KID-behandeling is echter klein. Dit brengt met zich mee dat de behandeling vaak herhaald moet worden. Soms duurt zo een behandelinsperiode heel lang. Na 12 behandelingen is 70 % van de vrouwen zwanger. Deze procedure kan als zeer belastend ervaren worden.
Waarom?
Per behandeling van de vrouw is relatief veel sperma nodig. Een groot deel van de inseminaties blijkt namelijk niet succesvol. Alle donaties worden uit veiligheidsoverwegingen, zoals bijvoorbeeld aidspreventie, ingevroren in vloeibare stikstof, dit is onder een temperatuur van ? 196° C. Deze donaties worden maandenlang ingevroren en bewaard om zo de donor te kunnen blijven testen. Dit om een eventuele besmetting bij de patiënte te voorkomen.
Helaas kan het echter zo zijn dat na het ontdooien van het sperma geen of te weinig zaadcellen nog leven. Dit verschilt per donatie en treft regelmatig iedere donor. Zo een donatie kan dan niet gebruikt worden en wordt vernietigd. Hierover valt van tevoren niets te voorspellen. Overigens zegt het niets over de vruchtbaarheid van de donor. Om het kind een gelijkenis te geven met de opvoedende vader wordt een donor uitgezocht die wat betreft uiterlijke kenmerken, bloedgroep, enzovoort het meeste op hem lijkt. De donorkeuze kan dus beter zijn als er zich meer donors aanmelden.
Wie?
In principe is iedere gezonde, vruchtbare man geschikt om spermadonor te worden. Het is moeilijk om en profiel te geven van spermadonoren: qua leeftijd, geloofsovertuiging of op wat voor gebied dan ook. Door bepaalde richtlijnen vanuit de spermabanken zelf, is er wel een bepaalde populatie te noemen. De leeftijd moet tussen de 18 en 45 jaar liggen. Daarnaast mogen de spermadonoren geen ziektes hebben, geen drugs of alcohol gebruiken noch een partner hebben die drugs gebruikt. Maar ongeacht dit, blijkt dat de spermadonoren onderling juist veel verschillen. Ik citeer:Vroeger waren het voornamelijk studenten, daarvoor waren het nog vaak assistenten van de spermabank zelf. Tegenwoordig zijn het allerlei mensen: van stratenmakers tot leraren. De gemiddelde leeftijd is rond de dertig jaar. De aard van opleidingen verschilt van heel laag tot universitair; de ene is katholiek, de andere heeft geen geloofsovertuiging.
Anonieme donoren hebben wel vaker kinderen in tegenstelling tot bekende donoren.
Eisen
Een donor moet natuurlijk wel aan een bepaald aantal eisen voldoen: eerst en vooral moet hij volledig gezond zijn. Hij mag geen drager van erfelijke ziektes zijn en die mogen tevens niet in zijn familie voorkomen. Een uitgebreide medische keuring behoort dan ook tot de selectieprocedure. De donor moet bereid zijn zich iedere drie maand te laten testen op tal van seksueel overdraagbare aandoeningen.
Om een optimale kwaliteit van het sperma te verkrijgen, wordt de donor gevraagd vóór de donatie drie dzgen seksuele onthouding in acht te nemen.
Motieven
Spermadonorschap kan als een vorm van maatschappelijk gedrag worden gezien. Doneren dient dan ook in de eerste plaats vooral een maatschappelijk doel: de kinderwens van anderen in vervulling laten gaan.
Daarnaast spelen ook individuele en sociale motieven een rol. We weten dat het maatschappelijke motief bij de meesten een belangrijke rol speelt om daadwerkelijk te gaan doneren. Je kunt zeggen dat veel donoren wel goed over hun donorschap hebben nagedacht; ze kunnen vaak meerdere motieven op verschillende vlakken aangeven. Ook kunnen we het veel gehoorde misverstand en vooroordeel, namelijk dat men doneert voor het geld, weerleggen. Uit de gegevens van een onderzoek blijkt dat maar 10% van de spermadonoren de financiële beloning als motief heeft.
Procedure
De gehele procedure om spermadonor te worden is langdurig. Vanaf het moment dat de donor zich aanmeldt tot het daadwerkelijk doneren, wordt de spermadonor geconfronteerd met allerlei vragen en testen: de zogenaamde donorkeuring.
Onder donorkeuring wordt de totale procedure van aanmelding verstaan. Dit houdt een lichamelijk onderzoek in, alsook een laboratoriumonderzoek van bloed en sperma. Het doel van de donorkeuring is beoordelen of een donor aan alle eisen voldoet en wel degelijk donor kan worden. Bovendien moet de donor akkoord gaan met de zogenaamde donorovereenkomst. Dat is overeenkomst tussen de donor en de spermabank die tot doel heeft de wederzijdse rechten en plichten vast te leggen.
Het spermadonorschap brengt immers allerlei rechten en plichten mee voor zowel de donor als de spermabank. Zo heeft de donor bijvoorbeeld het recht om, indien gewenst een andere bestemming te geven aan het niet gebruikte deel van zijn gedoneerde sperma en desgewenst daarover te beschikken. De spermabank mag de donor oproepen voor nader onderzoek indien dat voor hem of voor de behandeling van belang is. Door deze regels wordt het spermadonorschap, wat op zich heel persoonlijk is, een zakelijke overeenkomst.
Getuigenissen.
Tien jaar geleden waren er meer spermadonoren dan nu, omdat het nog niet in de publiciteit kwam. Nu is er dus die anonimiteitskwestie en een heleboel kandidaten haken af, omdat ze bang zijn dat hun naam toch ergens boven water zou komen.
Een medewerker van een spermabank getuigt dat de spermadonoren niet meer bereidwillig zullen zijn omdat ze bang zijn bekend te zullen worden.
Een voormalige, anonieme spermadonor beshrijft waarom hij gestopt is: Ik had er een raar en tegenstrijdig gevoel bij. (?) Vroeger deed ik het gewoon niet teveel zeuren, dacht ik. Maar nu vind ik dat er meer vanuit het belang van het kind wordt gekeken. Want anders zet je doelbewust een kind op de wereld met meteen een vraag. Ik vind dat het kind recht heeft om te weten wie zijn ouders zijn. Die wetgeving is wel oké, het punt is alleen dat als de ouders grag een kind willen, ze het niet meer op die manier zomaar zullen krijgen, via de anonimiteit. (?)
Op het forum van de CVP schreef Ingrid Van Kessel: (?) Vandaar dat ik in een wetsvoorstel de mogelijheid open om de identiteit van de biologische ouder te kennen. (?) Indien een kind te weten komt dat het een andere biologische vader heeft, dan bestaat de kans dat het op zoek wil gaan naar zijn of haar afstamming. Het is goed indien dit dan ook daadwerkelijk zou kunnen.
In een ander stuk schrijft zij voorstander te zijn van een systeem met twee donoren: donor A kiest voor anonimiteit, donor B voor openheid.
EICELDONATIE
Algemeen
Eiceldonatie is een manier om zwanger te worden via reageerbuisbevruchting, waarbij de eicellen afkomstig zijn van een gezonde, vruchtbare vrouw die bereid is haar onbevruchte eicellen af te staan.
De eicellen van de donor worden vervolgens bevrucht met het sperma van de partner van de wensmoeder, ook wel acceptor genoemd, en worden na de bevruchting in de baarmoeder van de wensmoeder geplaatst.
Het doneren van eicellen vergt een grote ingreep: de donor moet bijna een complete in vitro-fertilisatiebehandeling ondergaan. Toch zijn er maar weinig risico?s aan verbonden.
De kans op succes voor de wensmoeder is even groot als de kans bij een koppel dat op natuurlijke wijze zwanger probeert te raken, namelijk 20 % kans per menstruele cyclus. In België is het zo dat de donor altijd anoniem blijft, er zijn dus geen juridische problemen. Alleen als het kind een erfelijke ziekte heeft, kan de donor gecontacteerd worden. De vrouw die het kind baart, is de wettelijke moeder in België, ook indien haar kind ontstaan is uit een eicel van een andere vrouw.
Waarom?
Eiceldonatie is voor een aantal vrouwen de enige mogelijkheid om een kind van de eigen partner te baren. Genetisch gezien is het niet van hen, maar omdat ze het negen maand gedragen hebben, voelt het wel aan als hun eigen kind. De wensmoeders hebben een goed ontwikkelde baarmoeder, maar produceren geen of geen gezonde eicellen. Dit kan verschillende redenen hebben : het kan komen door beschadiging van de eitjes bij een medische behandeling, omdat de vrouw te vroeg in de menopauze kwam, door een erfelijke aandoening of omdat hun eierstokken operatief verwijderd zijn. Ook vrouwen met het Resistant Ovary Syndrome hebben anders geen kans op kinderen van de eigen partner.
Wie?
Koppels die een eiceldonor zoeken kunnen zich niet tot een fertiliteitscentrum richten zoals wel het geval is voor spermadonoren : ze moeten zelf op zoek gaan naar een vrijwillige en bereidwillige donor. Meestal gaat een koppel dan op zoek naar een donor in de eigen familie- of vriendenkring. Wanneer niemand bereid is de taak op zich te nemen, moet het koppel gaan adverteren in kranten, maandbladen voor vrouwen, internet of dergelijke meer. Een andere mogelijkheid is zich te wenden tot een ?eiceldonorenbank?, die een lijst in handen heeft van vrouwen die eventueel bereid zijn als donor op te treden. Een eiceldonor kan dus om het even wie zijn als maar voldaan wordt aan de eisen om als donor op te treden, net zoals bij een spermadonor dus.
Eisen
Om eicellen te kunnen doneren is het nodig de volgende voorwaarden in acht te nemen : vooraleerst moet de donor jonger zijn dan 36 jaar. De donor mag geen drager zijn van erfelijke ziektes en deze mogen ook niet in haar familie voorkomen. De donor moet in ieder geval kinderen hebben, wat een bewijs is van haar vruchtbaarheid en bij voorkeur een voltooid gezin. Deze eis wordt gesteld omdat men niet het (kleine) risico wil lopen dat iemand ten gevolge van de punctie een infectie oploopt en daardoor later zelf vruchtbaarheidsproblemen krijgt.
Motieven
Er zijn verschillende motieven voor het doneren van eicellen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat er in jouw familie- of vriendenkring koppels zijn die niet in staat zijn om op de ?normaal? gangbare manier kinderen te krijgen en dus eicellen van een andere vrouw nodig hebben. Ook een ethische overtuiging kan een motief zijn. Een financiële vergoeding kan je volgens de wet niet krijgen voor een eiceldonatie omdat organen niet verkocht mogen worden, maar in de praktijk ontvangt de donor wel altijd een compensatie (ongeveer 500 Euro).
Procedure
Een eiceldonor moet een behandeling ondergaan om eicellen te kunnen doneren. Van zodra een koppel een potentiële donor vindt, zal een psychologe of sociaal assistente, verbonden aan het fertiliteitscentra, met deze vrouw praten om zeker te zijn dat zij bewust en met kennis van zaken haar beslissing genomen heeft. Na een gynaecologisch onderzoek moet een bloedproef aantonen dat zij geen drager is van gevaarlijke aandoeningen zoals HIV of hepatitis. Na deze voorbereidende onderzoeken kan de eigenlijke behandeling starten. Om er voor te zorgen dat er zeker voldoende eicellen zouden zijn zal zij een hormonale stimulatie moeten volgen. Deze wordt gevolgd door een eicelpunctie. De eicellen worden nadien in vitro bevrucht met de zaadcellen van de toekomstige vader en vervolgens wordt het embryo geplaatst in de baarmoeder van de vrouw die het kind zal dragen. Als alles goed gaat zal deze onvruchtbare vrouw negen maand later toch een kind krijgen. De totale behandeling is eigenlijk een normale IVF-behandeling waarbij er in dit geval twee vrouwen betrokken zijn.
Getuigenissen
Hier volgen twee getuigenissen over gevoelens die speelden bij stellen die voor eiceldonatie kozen en dit deden op respectievelijk anonieme en gekende wijze.
?Waarom wij kozen voor anonieme eiceldonatie?.
?Wij wilden graag emotionele afstand van de donor. Na jaren van onvruchtbaarheid wilden wij het kind als bekroning van onze relatie zien en we voelden ons niet gemakkelijk bij contact met de donor. Wanneer we kijken naar onze baby willen we niet steeds denken aan de donor en haar herkennen in het kind. Misschien zou je dit verdringing kunnen noemen, maar na alles wat wij hebben doorstaan, vinden wij dat we deze keuze kunnen maken. Bij wat wij met het kindje meemaken (zwangerschap, bevalling en opvoeding) lijkt de bijdrage van de donor minimaal, maar noodzakelijk natuurlijk. We zien eiceldonatie als iets heel privé en persoonlijk en we hebben het dan ook aan niemand verteld. We zullen het kind als van ons eigen beschouwen en opvoeden. Zo komen wij ook niet voor een eventuele moeilijke relatie met de donor te staan en hoeven we ook niet bang te zijn dat de donor zich te veel met ons kind zal gaan bezig houden ook als is dit nog zo goed bedoeld.?
?Waarom wij kozen voor een bekende donor?.
?Wij wilden haar graag leren kennen en met haar praten. Ze geeft immers niet niets weg : namelijk de helft van het genetische materiaal ! Wij waren beiden erg nerveus voor de ontmoeting en kwamen er achter dat zij dit ook was ! We vroegen haar naar haar familie en hobby?s en waarom zij dit wilde doen. Zij vroeg ons naar wat we hadden meegemaakt om een kindje te krijgen. Ik ben echt heel blij dat we haar hebben ontmoet. Dit kunnen we later ook aan ons kind vertellen, zodat het toch duidelijkheid heeft over waar het vandaan komt. We hebben foto?s en informatie en zij is ook bereid om het kind te ontmoeten zodat het vragen kan stellen. We zijn van mening dat een kind het recht heeft om te weten waar het vandaan komt en we willen ook dat het kind weet dat deze vrouw een hele lieve vrouw is. Daarnaast spelen ook medische motieven mee, mochten er later gezondheidsproblemen ontstaan.?
Nu volgen twee getuigenissen die gaan over het al dan niet vertellen aan het kind waar het vandaan komt. Het eerste koppel koos ervoor dit wel te doen en getuigt als volgt : ?wij hebben er voor gekozen om ons kind over de eiceldonatie te vertellen omdat wij vinden dat het kind recht heeft op deze informatie. Als we het niet zouden vertellen, zouden we het gevoel hebben dat we met een leugen leven. We schamen ons niet dat we gebruik hebben gemaakt van dit proces. We wilden ons kind zo graag dat we aarde en hemel bewogen om hem of haar te krijgen. We zullen ons kind vertellen van onze lieve donor door een foto te laten zien en te vertellen over onze ontmoeting met haar. De donor heeft aangegeven dat ook zij bereid is om contact met ons kind te hebben als hij of zij achttien is om eveneens eventuele vragen te beantwoorden. Alhoewel ik mij realiseer dat ons kind het gevoel kan krijgen dat hij of zij anders is dan andere kinderen, hebben we het gevoel dat met liefde en misschien met wat professionele begeleiding we wel in staat zijn met hem of haar hier uit te komen en dat we ons kind wel kunnen helpen om hiermee vrede te nemen. We zijn een open familie en het niet vertellen voelt erg onnatuurlijk aan. We kennen lotgenoten en in de toekomst kunnen ook de kinderen met elkaar over deze zaken praten.?
Het volgende koppel besloot het niet te vertellen : ?wij hebben besloten om ons kind niet te vertellen over de eiceldonatie omdat we niet willen dat ons kind zich anders voelt dan anderen of misschien niet echt een deel van onze familie. Kinderen hebben al genoeg moeilijke dingen waarmee ze moeten leren omgaan tegenwoordig zonder ook nog de toegevoegde last dat je anders bent ontstaan dan anderen. Zou mijn kind mij wel echt als moeder zien of zou de genetische moeder altijd op de achtergrond aanwezig zijn ? Mijn man en ik hebben het niet verteld aan familie en vrienden, dus kunnen we er zeker van zijn dat deze informatie niet uitlekt of ons kind ter ore komt via anderen. Onze onvruchtbaarheid is een privé-aangelegenheid en heel persoonlijk en we willen niet dat andere mensen weten dat wij deze techniek hebben gebruikt. Omdat ik het kindje draag en zal baren en opvoeden, zal ik de biologische moeder zijn en me ook zo voelen. Ik denk niet dat het kind van een bestaan van een ander zou moeten weten. Wij maken waarschijnlijk ook gebruik van een anonieme donor, dus wat zou je kunnen vertellen aan je kind ??
VERGELIJKING SPERMADONATIE-EICELDONATIE
Een spermadonatie verloopt heel wat makkelijker dan een eiceldonatie, omdat sperma op een eenvoudige manier te verkrijgen valt. Om eicellen te verkrijgen is een medische ingreep nodig. Sperma kan ingevroren worden en is na ontdooiing nog bruikbaar. Dat is niet het geval bij eicellen. Die moeten ?vers? zijn, waardoor het onmogelijk is om een ?eicellenbank? op te richten zoals dat wel kan voor sperma. Er kan wel een lijst worden aangelegd met kandidaatdonors. Dat heeft tot gevolg dat een onvruchtbare man zich tot een spermabank kan wenden, maar een onvruchtbare vrouw kan nergens terecht en moet zelf op zoek gaan. Verder is bij eiceldonatie de kans op zwangerschap even groot als bij een normale wijze terwijl bij spermadonatie een zwangerschap langer kan uitblijven. Tot slot is er de anonimiteitskwestie : in beide gevallen wordt de anonimiteit behouden, wat veel mensen naar België lokt om te doneren. In de meeste landen, zoals bijvoorbeeld Nederland, Frankrijk of Engeland, zijn de donaties immers niet anoniem wat vele donors afschrikt.
SLOT
Na deze getuigenissen zijn we al wat meer te weten gekomen hoe betrokkenen denken over deze anonimiteitskwestie. Daaruit valt waarschijnlijk wat stof te halen om over te discussiëren omtrent onze stelling: Sperma- of eiceldonoren mogen niet anoniem zijn. Verder hopen wij dat door onze presentatie de taboesfeer die rond dit onderwerp hangt een beetje doorbroken is en er in de toekomst openlijker kan worden gepraat over dit soort onderwerpen. Tot slot hebben we nog dit nieuwtje in petto: de eerste spermadonatie na invriezing en ontdooiing vond reeds plaats in 1953. Door de anonimiteit was het moeilijk informatie te vinden omtrent de persoon in kwestie, maar onze zoektocht heeft toch een resultaat opgeleverd..