Werkstuk: Polen
1. De titel:
Het bittere kruid is een gerecht dat op seideravond wordt gegeten ter herdenking van de slavernij in Egypte. Het symboliseert in de joodse godsdienst het leed dat mensen wordt aangedaan. Men eet het bittere kruid ter herdenking van de jaren van lijden of om het met de woorden van de schrijfster zelf te zeggen: `… en wij aten van het ongezuurde brood en het bittere kruid, opdat wij het nog zouden proeven - tot in lengte van dagen.'(p. 39, het bittere kruid).
2.Informatie over de schrijfster marga minco:
Marga Minco is de schuilnaam van Sara Voeten-Minco. De naam Minco
Is eigelijk fout; het is namelijk menco, maar de amtenaar van de burgerlijke stand maakte een klinker wisseling. Marga werd op 31 maart 1920 in Nieuw –ginneken geboren. Ze groeit op in een streng gelovig joods gezin, waar alle regels van het jodendom gehandhaafd worden. Toch hecht Marga geen bijzondere waarde aan het joodse geloof. Ze ziet het als een belemmering in haar doen en laten.
Na de basisschool gaat Marga naar de Bredase nutschool waar ze begint met schrijven. Van opstellen en teksten voor het schoolcabaret tot kinderboeken.
Op 18 jarige leeftijd krijgt ze mede door haar schrijftalent een baantje bij de Bredase Courant.
Tijdens de bezetting dook marga onder in Amsterdam en wist als enige van haar hele familie aan de deportatie te ontkomen.
Na de oorlog trouwt Marga met de schrijver en shakespeare- vertaler Bert Voeten. In de novelle ‘’bittere kruit’’ (bekroont in 1958 met de vijverbergprijs van de Jan Campert stichting) geeft Marga een kroniek van haar persoonlijke ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het buitenland, maar vooral in Nederland, werd het boek de hemel in geprezen door critici. Het boek is vertaald in onder andere: Amerika, Engeland, Duitsland, Zweden, en Itali?.
Marga minco heeft ook kinderboeken, verhalen en televisie spelen geschreven. haar verhalenbundels “De andere kant”(1959) en “meneer Frits en andere verhalen uit de vijftigerjaren”(1974) hebben een groot lezerspubliek gevonden.
Marga schrijft sterk autobiografische romans en verhalen. Veel van haar boeken gaan over oorlogs ervaringen en als ze niet direct met de oorlog te maken hebben, gaat het veelal over eenzaamheid en isolement. Marga leeft nog enb ze is 79 jaar oud.
3.De uitgever van het boek:
-Uitgever: Bert Bakker
-Plaats van uitgave: Amsterdam
-Jaar uitgave en druk: 2001 (1957 1e druk)
-Bladzijden: 78
4.Samenvating:
De Duitsers vallen Nederland binnen en de ik persoon, een joods meisje, vlucht met haar ouders naar het zuiden, naar Belgi?. Na een paar dagen gaan ze terug
Naar Breda, waar ze wonen. In het eerste oorlogsjaar moet het meisje kuren in een utrechts ziekenhuis vanwege een longaandoening. Haar ouders verhuizen naar Amersfoort, waar ze gaan wonen bij hun zoon Dave, die getrouwd is met Lotte. De oudste zus Bettie woont in Amsterdam.
Wanneer de ik persoon het ziekenhuis verlaat, voegt ze zich bij haar familie in Amersfoort. Niet lang daarna komt vader thuis met een pakje sterren, die op hun kleren genaaid moeten worden. Ondanks alle bezettingen en verboden blijven zij kalm vooral vader. Hij is erg optimistisch en denkt dat de Duitsers de joden netjes zullen behandelen. Op een dag moeten Dave en vader gekeurd worden om te kijken of ze geschikt zijn voor een werkkamp. Vader word afgekeurd, want hij heeft huiduitslag. Dave slaagt er ook in om afgekeurd te worden door een drankje in te nemen waardoor hij tijdelijk ziek word. Er komt een telegram uit Amsterdam: Bettie is opgepakt. Na een poosje komt er weer een oproep binnen en dit keer is het voor Dave, Lotte en de ik persoon. Het lijkt Dave wel avontuurlijk, kennissen raden zich sterk af zich te melden. Van de dokter krijgen ze attest dat ze ziek zijn, waardoor ze kunnen blijven. Ook Lotte mag blijven om hen te verzorgen. Ze lopen de hele dag in hun pyjama, zodat ze in bed kunnen springen zodra er aangebeld word. De ouders moeten wel weg, omdat ze ouder zijn dan vijftig jaar. Ze verhuizen naar het ‘Judenviertel’ in Amsterdam. Vader blijft optimistisch. Na een tijdje rijst de ik persoon haar ouders achterna omdat ze het in bed niet meer uithoud en gaat bij hen wonen. Het gezin wacht nog steeds met onderduiken; ze zijn nog altijd optimistisch en weten bovendien niet waar ze heen zouden moeten gaan.
In Amsterdam merkt het meisje langzamerhand wat er met de joden gebeurt.
Ze worden opgepakt en afgevoerd. Een keer word ze zelf een keer bijna opgepakt maar doordat ze standvastig is en zegt dat ze niet in deze straat woont mag ze doorlopen.
Na een rustige dag word er ‘s avonds aangebeld. De Duitsers komen hen halen. Als ze van haar vader de jassen moet hallen, vlucht ze de tuin in en rent de straat uit. Ze rent nasar de Weteringschans, waar Dave en Lotte inmiddels zijn ondergedoken.
Daar is ze enige tijd veilig. Om er minder joods uit te zien bleken ze alle drie hun haar. Ook krijgt ze een nieuw persoonsbewijs. De bewoners van het onderduik adres worden bang voor ontdekking en sturen hen weg. Dave weet een aadres in utrecht. Daar gaan ze naartoe. Dave vind het veiliger afzonderlijk treinkaartjes te kopen. Ze wacht in de trein op de anderen. Dan veschijnt Dave plotseling, zet zijn tas naast haar neer en vertrekt zonder iets te zeggen. Pas in Utrecht hoort ze dat Lotte is aangehouden en dat dave met haar mee is gegaan. Ze is nu alleen. Diezelfde avond keert ze terug naar Amsterdam. Ze is niet bang meer. Als ze nu opgepakt zou worden zou ze zich tenminste niet meer zo alleen achter gelaten voelen. Ze gaat naar wout, een jongen die zij enkele weken eerder heeft ontmoet.
Hij helpt haar verder. Ze gaat naar de boerderij van oom Hannes, een boer uit
Haarlemmermeer. Omdat daar al te veel onderduiken zijn, brengt een jongen haar naar een landarbeidersgezin . van wout hoort ze dat haar ouders zijn ‘doorgestuurd’. Het geld uit de tas van Dave raakt o9p en ze wil de arme dagloner niet langer tot last zijn. Wout weet voor haar een aders in Heemstede en zorgt voor een nieuw persoonsbewijs met een nieuwe naam. Daar blijft ze tot het einde van de oorlog. Enkele weken na de bevrijding zoekt ze in Zeist de broer van haar vader op. Omdat hij met een niet-joodse vrouw getrouwd is, hebben de Duitsers haar niks gedaan. Als ze met de tram aankomt, staat haar oom bij de halte.
Van zijn vrouw hoort ze dat hij iedere dag bij de halte op haar vader staat te wachten, ook al weet hij dat hij dood is. Nog enkele malen bezoekt ze hem. Ze vind het vreemd dat ze bij de halte haar oom niet treft. Ze mist het geloof van haar oom dat haar vader terug zou komen.
Maar ze zouden nooit terug komen, haar vader niet, haar moeder niet, Bettie niet, noch Dave en Lotte.
5.Eigen menig:
Ik zou het allemaal niet aankunnen al die ellende je ouders broer alles kwijt raken daar zou ik niet mee kunnen leven. Ik denk echt dat zij dat allemaal verschrikkelijk heeft gevonden dat ze dat allemaal meegemaakt heeft. Ik vind het wel een leerzaam boek want als je kijkt van toen en nu dan hebben wij het wel heel erg goed! Maar ik vond het ook wel aangrijpend want je leest wat voor angst de joden hebben gehad vroeger en dat vond ik soms wel een beetje eng. ik ben blij dat ik zoiets (hoop ik) niet mee hoef te maken. Ik vind het knap van Marga dat ze al haar ervaringen en gevoelens zo mooi in een boek kan verwerken dat zou ik niet zo goed kunnen als zij dat heeft gedaan.
6.Onderwerp:
Het boek vertelt het levensverhaal van Marga Minco tijdens de oorlogsjaren 1940 – 1945.
Ik vind het onderwerp interessant, omdat de geschiedenis van de joden een belangrijk aspect was in de Tweede Wereldoorlog en de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog vind ik boeiend.
De onderwerpen in het boek worden oppervlakkig behandeld. De materie van het joodse leven tijdens de Tweede Wereldoorlog worden niet diepgaand besproken. Het is meer opsomming van opeenvolgende gebeurtenissen in het leven van Marga.
Er wordt geen visie gegeven, maar er wordt wel inzicht verschaft hoe een jong joods meisje overleeft tijdens de oorlogsjaren.
7.Gebeurtenissen:
Ik dacht dat er redelijk veel gebeurtenissen belangrijk zijn voor het verloop van het boek. Vooral het oppakken en transporteren van de ouders zijn erg belangrijk omdat Marga er vanaf dat moment er vrij alleen voor stond. Ik dacht dat de gebeurtenissen net zo'n grote rol spelen als de gedachtes van Marga. Ik vond de gebeurtenissen erg ontroerend en spannend. Op sommige momenten realiseerde ik me echt hoe moeilijk het eigenlijk wel niet was in die tijd. De gebeurtenissen die mij het meest hebben aangegrepen zijn dat als ze in haar eentje van schuilplaats naar schuilplaats zwerft in haar eentje. Er zijn niet echt gebeurtenissen die mij aan het denken hebben gezet. Ik denk meestal niet echt zo heel lang na over een boek tenzij het mij heel erg heeft aangegrepen. De gebeurtenissen hebben mij zeker geboeid. Ik was zeer ge?nteresseerd in het onderwerp en ik vond de schrijfwijze ook niet erg lastig. De verteller legt over het algemeen wel alles uit maar toch moest ik af en toe zelf verbanden leggen. Dit vond ik niet echt vervelend
8.Personages:
Naar mijn mening is de hoofdpersoon zeker een heldin. Zij heeft veel problemen op haar pad gehad en heeft zich er goed doorheen geslagen. Ik vond ook zeker dat ik Marga goed leerde kennen. Haar gevoelens werden zeer goed beschreven. Ik vond de personages uit dit boek niet echt herkenbaar aangezien zij met situaties moesten omgaan. Wel waren ze levensecht. Het verhaal is ook (volgens mij) echt gebeurd. Ik vond Marga erg sympathiek omdat ik erg met haar meeleefde. Er waren niet echt personages die ik onsympathiek vond. Ik denk dat ik het gedrag van de personages niet goed - of af kan keuren aangezien ik nog nooit in een situatie ben gekomen als zij. Ik denk ook wel dat ik in dezelfde situaties hetzelfde zou reageren, of misschien ook juist helemaal niet. Ik zou het eerlijk gezegd niet weten. Voorspelbaar waren de reacties zeker niet van de personages.
9.Bouw:
Het thema van het verhaal is oorlogsproblemen, ze moeten op de vlucht voor de oorlog. Aan het begin ziet ze al de narigheid van de oorlog nog niet in, ze vindt het zelfs wel leuk. Ze denkt net als haar vader dat het allemaal zo'n vaart wel niet zal lopen. Op een dag komt haar vader thuis met jodensterren. Deze moeten van de Duitsers kleding worden aangebracht, zodat duidelijk was dat ze joods waren. Marga is eerst trots op haar gele jodenster, maar later realiseert ze zich dat het toch een heel groot nadeel is en dat zij zelf het lijdend voorwerp van (rassen)discriminatie is geworden.
10.taalgebruik:
Ik vond het taalgebruik niet erg moeilijk. Ik kon redelijk vlot door het boek lezen. Ik vond niet echt dat er te veel dialogen werden gemaakt. En ook niet te weinig. Er waren in het boek totaal geen lastige woorden of zo iets dergelijks. Ik denk wel dat het taalgebruik ook redelijk past bij de personages. Ik heb niet echt bijzonderheden opgemerkt over het taalgebruik. Het was allemaal vrij normaal en makkelijk.
11.Brief aan mijn correspondentie vriendin:
hoi wendy.
Hoe gaat het? Goed hoop ik! Met mij gaat het wel goed, hoor pas geleden heb ik een heel leuk boek gelezen. Het boek heet het bittere kruit. Het gaat over Marga Minco die moet onder duiken voor de Duitsers omdat ze joods is en de tweede wereld oorlog aan de gang is aan het eind van het verhaal is het allen marga mico die het overleeft heeft de rest zal niet meer terug keren omdat zij allemaal gepakt zijn door de Duitsers.
Ik vond het echt een heel leuk boek , want oorlogs verhalen spreken mij wel aan.
Op een gegeven moment vond ik het ook zielig hoe de mensen in de concentratie kampen werden behandelt. Ik had al eerder een oorlogs verhaal gelezen maar dit sprak mij heel erg aan omdat je zelf ook een beeld krijgt als je dat boek leest hoe die joden mishandelt werden en vermoord dat is toch iets wat je dan aan spreekt en vooral voor marga minco zal het wel niet makkelijk zijn geweest want zij is als enige over gebleven in haar familie. Als je denkt dat het jou ook een leuk boek lijkt dan mag je hem best wel een keer lenen het is echt een heel leuk boek.
Groeten ! –xxxxx- arjen
VOORWOORD
Ik heb dit werkstuk gekozen omdat mijn moeder uit Polen komt, en dus mijn opa en oma in Polen wonen.
Ook omdat ik 2x per jaar naar Polen op vakantie ga en daarom al meer weet over Polen.
Maar eerst wou ik het over IJsland doen omdat het zo ver weg was en toch in Europa ligt en ik er weinig over wist, maar David had het al gekozen en dus deed ik Polen.
Polen
Polen ligt in midden-Europa, de oppervlakte is 312.683km2 (?8x zo groot als Nederland) en daarmee is het een van de grotere landen van Europa. Het land ligt 600 km. oostelijk van Utrecht en dat is best wel dichtbij.
Het grenst aan: Duitsland in het westen, Tsjechi? en Slowakije in het zuiden, Oekra?ne in het zuid oosten, Wit-Rusland in het oosten, Litouwen, Kaliningrad en de Oostzee in het noorden.
Kaliningrad is eigelijk een stukje Rusland dat wel helemaal los ligt van het echte Rusland.
De grenzen worden in het noorden grotendeels gevormd door de Oostzee en in het westen door 2 rivieren: de Odra en Nysa.
De bergketens van de Sudeten en de Karpaten vormen in het zuiden de natuurlijke grens en in het oosten deels de rivier de Bug.
De vele meren in het noorden zijn gevormd door de gletsjers in de ijstijd.
De natuur
In Polen is er veel en vari?rende flora en fauna, bergen, meren, heide en zelfs nog een stukje oerbos.
Er leven veel dieren in Polen die in Nederland in dierentuinen leven bijv: de Europese bizon (wisent), bevers, bergmarmotten, veel soorten vogels zoals de adelaars ,de zwarte ooievaar, kraanvogels, en zelfs elanden, lynxen, bruine beren en wolven.
De gebieden met de bijzonderste flora en fauna zijn uitgeroepen tot nationale parken, daarvan zijn er bijna 20 met een gezamenlijke oppervlakte van 19000km2
Er hebben ook honderden gebieden de status van natuurreservaat.
Ze zijn soms niet groter dan 1 ha en omvatten dan een leuk meertje of een stukje bos.
De bevolking
Er zijn in Polen ongeveer 38.700.000 mensen (in 1998 geteld), de gemiddelde bevolkingsdichtheid is meer dan 120 inw.| km2.
De bevolking bestaat sinds de Tweede wereld oorlog voor 98% uit Polen.
De buitenlanders in Polen zijn voornamelijk Witrussen en Oekra?ners.
Voor de 2e wereld oorlog leefden er in Polen circa 3.000.ooo joden
en na de 2e wereld oorlog leefden er nog maar 5.000, dat komt omdat er zoveel joden door Duitsers zijn afgemaakt onder het bewind van Hitler.
Er zijn tussen de 1e en 2e wereldoorlog ongeveer 7-10 miljoen mensen ge?migreerd waarvan het grootste deel (bijna 7.000.000) naar Amerika. Chicago is na Warschau qua Poolse bevolking de 2e stad waar de meeste Polen wonen.
De godsdienst is nog erg aanwezig bij de Polen en er zijn bijna geen mensen die geen geloof hebben. 90% is katholiek, er zijn verder circa 100.000 protestanten, 5000 joden, een paar duizend Russisch-orthodoxe christenen en verschillende andere religieuze groeperingen.
Als Rus of een Duitser heb je het niet zo goed in Polen bijv: mijn opa zei tegen mijn moeder: als je met een man thuis komt vind ik alles goed maar het mag geen Duitser of een Rus zijn. Dit is een gevolg van de 2e wereldoorlog toen Duitsland en Rusland Polen bezet hebben en veel mensen hebben omgebracht.
Een mini stukje geschiedenis
Rond 800 en 900 vestigeden zich vanuit het oosten de eerste Slavische stammen. In 966 word Polen gesticht als land door Mieszko I.
De naam Polen is afgeleid van het Poolse woord pole (in het Nederlands weide).
Polen groeit best wel snel door huwelijken met anderen koningshuizen, ook door veroveringen In de late middeleeuwen reikt het al tot bij de Kaspische zee:
Polen breid zich nog wat uit in macht en land en rond 1506 en 1572 is het de Poolse gouden eeuw.
Het ging heel goed met Polen maar in 1795 is er niets meer van Polen over, door oorlogen met andere landen en daaropvolgende opdelingen.
Rond 1850 sticht Napoleon het Groothertogdom Warschau, dat uitgroeit tot Polen
Na de 2e wereld oorlog behoudt Rusland een stuk van oost Polen,
waarna Polen een stuk van het overwonnen land Duitsland krijgt.
Maar alle Polen die in het door Rusland veroverde stuk leefden moesten hun huis verlaten en naar dat stuk gaan wat eerst van Duitsland was en alle Duitsers moesten daarvandaan vertrekken.
Mijn opa moest ook verhuizen van oost naar west.
De taal
Pools is een Slavische taal, net als bijv: Tsjechisch, Russisch Slowaaks, Servisch, Oekra?ens, wit-Russisch en Bulgaars en nog vele anderen
Het alfabet: a, ą ,b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ?, p, q, r, s, ś, t, u, w, v, x, y, z, ź , ż.
De q, v en de x komen alleen voor in de leenwoorden en horen niet thuis in het oorspronkelijke alfabet.
In het Pools zijn met medeklinkers verschillende lettercombinaties gemaakt: cz, dz, dź, dż, ch, sz, en rz
Een voorbeeld: ik zit me hier dood te werken -- zapracowuję się tutaj na śmierć.
De taal heeft veel moeilijke klanken en die zijn moeilijk uit te spreken als je er niet mee bent opgegroeid.
Het klimaat
Polen heeft een landklimaat; de zee heeftweinig tot geen invloed op het klimaat. Omdat de zee zo groot is duurt het lang voordat hij warm wordt of afkoelt.
In Polen is er weinig zee in de buurt en heeft de zee dus weinig invloed op het klimaat.
In Polen kan het in de zomer +40 worden en in de winter -35(record -42,5).
Polen heeft een heel afwisselend klimaat -qua neerslag zijn er de laatste jaren 2 overstromingen geweest waarvan een hele erge waarbij in een stad zelfs het water 9 meter hoog kwam.
Bij die overstroming was ik zelf in Polen bij mijn opa en oma in WrocŁaw. Het centrum van WrocŁaw is ingesloten door de rivier de Odra die zich eerst splitst en dan weer samenvoegt en daartussenin is het centrum van WrocŁaw.
Het water van de Odra steeg heel erg, en toen bedacht de regering om de Odra over te laten lopen, voor de stad bij het platteland zodat WrocŁaw (een na grootste stad van Polen) niet onder zou lopen.
Maar boeren die daar woonden vonden dat geen goed idee, ze gingen op de dam staan zodat de regering hen samen met de dam moeilijk kon opblazen.
Het werd toen heel spannend want na een tijdje waren de zandzakken op om de dam bij de stad te verhogen.
Het bleef regenen en het water van de rivier steeg totdat een deel een deel van WrocŁaw overstroomde maar niet het oude centrum en de plek waar mijn opa en oma woonden.
Een foto van de verhoogde dam bij de Odra:
Economie
In Polen zijn best wel veel werklozen: 15,6%, dat is 2,836 miljoen(geteld in januari 2001)mensen.
In 1989 werd er een einde aan het communisme gemaakt en ging Polen over op de markteconomie.
De communistische partij heeft grote schulden gemaakt waarvan Polen nu veel last van heeft.
Wat ik ook veel zie als ik in Polen ben is dat veel mensen op het platteland in armmoedige omstandigheden leven, en soms maar een koe, en een klein stukje weide en grond hebben om iets op te verbouwen.
Als hun koe dan zou sterven, dan zouden ze hun hele leven daar moeten opgeven, en bijvoorbeeld hun huis en stukje grond moeten verkopen en naar de stad gaan om daar werk te zoeken.
Waarschijnlijk gebeurde dat vaker en zijn al veel mensen naar de steden vertrokken want vroeger leefden er veel meer mensen op het platteland.
Van de bevolking leeft er 61,9% in de steden en 38,1% op het platteland (in 1998 geteld).
De Poolse munt is de złoty, en een euro is złoty 3.60 waard.
Polen heeft een rijke bodem met veel grondstoffen zoals kolen, olie, gas, verschillende metaal soorten en zelfs zilver en goud.
Polen wil graag bij de Europese Unie horen en dat zal over een paar jaar zover zijn.
Toerisme
Polen staat niet echt bekend als een toeristisch land.
Als Polen meer bekend was zouden er veel meer mensen naartoe gaan (denk ik) omdat je er net als in Frankrijk vele soorten mogelijkheden hebt om dingen te zien en te doen.
Het nadeel is alleen dat het iets verder rijden is en Polen nog niet echt is ingesteld op toerisme, het is ook een Slavische taal wat voor een Europeaan meestal erg moeilijk is, de jeugd daar is pas begonnen Engels te leren.
Maar het vervoer gaat steeds sneller dus ik denk dat er de komende jaren meer mensen naar toe gaan.
Je kan er ski?n in de bergen, er zijn veel meren in het noorden voor watersport, in de bossen kan je eindeloos wandelen, en er zijn veel soorten Flora & Fauna.
Polen is ook veel minder bevolkt, het is 8x groter dan Nederland, maar heeft ongeveer maar 2,5x meer bevolking dan Nederland wat een grote luxe is voor een Nederlander.
Er zijn veel kleine boeren bedrijven die biologisch werken en dat ziet
er mooi uit .
Het Bialowieski bos is nog het enigste oerwoud van Europa. Daar leven 11.ooo verschillende soorten dieren, waarvan veel soorten insecten. Het is een strikt beschermd natuurgebied en je kan er alleen maar komen met een rondleiding van een gids (of natuurlijk illegaal).
De rondleidingen zijn in de zomer met paard en wagen en in de winter met de slee. In de winter kan het ook gevaarlijk worden omdat er wolven, beren en andere wel minder gevaarlijke roofdieren zijn.
Wat een grote Toeristische attractie is de zoutmijn van Wieliczka.
Deze is wel 700 jaar oud en is de grootste en oudste nog in werking zijnde zoutmijn ter wereld. De onderaardse wirwar van honderden gangen zijn gezamenlijk 400 km lang.
In de zoutmijn zijn veel kapellen en er is ook een hele kerk uit zout gevormd. Er zijn ook grote onderaardse meren en op 135 meter diepte is er een mijnbouwmuseum. In de mijn is het constant 14 graden. Deze zoutmijn staat op de Unesco lijst van werelderfgoed.
In Polen zijn ook veel kuuroorden te vinden waarvan er meer dan 40 officieel erkend zijn.
Elk kuuroord beschikt over natuurlijke geneeskrachtige bronnen, in de vorm van mineraalwater, genezende gassen of modder en over kuurparken, natuurgenezingscentra, drinkhuizen, klinieken, en sanatoria.
Elk kuuroord heeft zijn eigen soort behandelingen die hij kan verrichten, sommige zijn speciaal voor kinderen, andere voor reumatische ziektes, huidziektes en bij bijna alle kan je ook een behandeling doen zodat je echt helemaal rustig wordt (wat de bedoeling tenminste is).
In de zoutmijn van Wieliczka is er op 225 meter diepte een kuuroord met zoutbehandelingen voor de luchtwegen van de mens.