Samenvatting: Hs 2.3
ANW, Scala, hs 2.3
Veel uitvindingen uit de 20e eeuw was de kiem al van gelegd in de 19e eeuw
Dynamo -> energie in elektrische stroom -> de elektromotor -> arbeid.
1879 -> Thomas Alva Edison vond gloeilamp uit.
Elektriciteit concurrentie strijd met stadsgas ( gemaakt uit steenkool) maar elektriciteit won want het heeft veel meer toepassingen en was gemakkelijker te transporteren. In de jaren 60 kwam er goedkoop aardgas en verdwenen de gasfabrieken. Tussen 1910 en 1920 werd elektriciteit echt populair als handige vorm van energie.
Als stroombron Volta?s batterijen.
1840-> telegraaflijnen. Rond het jaar 1870 eerste complete zin overgebracht per telefoon.
1878-> Thomas Elva Edison -> grammofoon
Dat elektromagnetische golven signalen konden overbrengen werd door Heinrich Rudolf Hertz ontdekt. 1960 kerstnacht -> 1e radiomuziek
Verbrandingsmotor -> sloeg omweg via stroom over. De brandstof was gas later ook benzine.
Staal -> bruggen, rails, wolkenkrabbers, wapens, schepen etc. -> steden stukje groter
Huishoudelijke apparaten -> stofzuigers, wasmachine, strijkijzer etc.
Meer amusement -> bios, radio
Door vervoer kon men ook ander eten eten. Ook niet per seizoen eten -> inblikken, invriezen en koelen.
! Bron 5 !
In landbouw schaalvergroting doordat agrari?rs voor zichzelf en voor de stedelingen moesten produceren.
Kunstmest, tractoren -> massaproductie.
Hygi?ne beter -> riolering, drinkwater via leidingen, lichaamsverzorging en wassen van kleding, nieuwe zepen -> verbeterde gezondheid mensen.
Farmacologie -> onderzoek naar medisch actieve stoffen.
1939-> elektronenmicroscoop -> vergroting 100000 x.
1941 -> griepvirus 65000 x vergroot -> gefotografeerd.
Door beter voedsel en hygi?ne bleven mensen langer leven -> bevolking nam toe.
Transistor in 1946 begin van computerontwikkeling.
1960 -> chips -> kleiner maar krachtiger; goedkope kleine chip bevat veel transistoren-> ingewikelde apparatuur mogelijk.
Oswald Avery in 1944 -> DNA in de celkernen drager van de erfelijke eigenschappen, zowel bij mens, dier, planten en eencellige.
Dubbele wentelstructuur DNA -> 1953 door James Watson en Francis Crick
Genetische modificatie -> erfelijkheidsmateriaal van planten, bacteri?n en schimmels verandert, bijvoorbeeld omgebouwd met menselijk DNA,
Transgeen -> erfelijke informatie van een ander soort organisme in het DNA wordt gebouwd.
Recombinant-DNA-techniek -> de techniek waarmee het DNA opnieuw word samengesteld.
1950 -> begin groene revolutie.
Akkers bebouwd met 1 soort gewas (monoculturen) ontstonden plagen; gewasbeschermingsmiddelen.
Drainage en irrigatie werden toegepast -> een dichtere beplanting en vaker oogsten per jaar.
1970 -> groene revolutie (hoog productieve plantrassen; lukt alleen met goede irrigatie, kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen) in minder ontwikkelde landen.
! Bron 8 !
Pasteur ontdekte dat micro-organismen die suiker via een gistingsproces omzetten in alcohol en koolzuurgas. Daarna werden er voor die gistingsprocessen fabrieken opgezet.
Nieuwe technieken ( - klassieke biotechnologie; micro-organismen gebruiken om stoffen te
maken/veranderen; al duizenden jaren oud, bv bierbrouwen, brood
laten rijzen.
- moderne biotechnologie; vanaf ong. 1970; doelgericht ingrijpen in
DNA)
-> met de recombinant-DNA-techniek -> sneller en effectiever stoffen maken.
-> celfusie
Men kweekt organismen met een gewenste eigenschap.
-> planten (beter bestand tegen kou of bestrijdingsmiddelen)
-> dieren (resistentie tegen bepaalde ziekten)
(meer, sneller en betere nakomelingen door kunstmatige inseminatie)
Klonen -> bv. Een 4cellig embryo wordt in 4 cellen verdeeld. De 4 cellen groeien uit tot 4 genetisch identieke individuen. Komt ook in de natuur voor-> bv. Een eeneiige tweeling
In-vitrofertilisatie ->versmelten van de zaadcel met de eicel buiten het moederlichaam. Nl. in glas.
Nieuwe techniek is om de kern uit de eicel te verwijderen en daarvoor in de plaats een kern uit een lichaamsdeel (bv. Een uiercel bij een schaap) te transplanteren. -> het jonge dier is een kloon van het oude dier die de lichaamscel heeft geleverd. Het kan zelfs met gesplitste embryo?s van verschillende diersoorten!
! Bron 11 !
Bestrijdingsmiddelen en nitraten verontreinigen onze bodem en zo ook ons drinkwater. Voor veevoederproductie wordt 37 % van de wereld gebruikt.
Uit ontwikkelingslanden word dat voer gehaald en dat zorgt bij ons voor een mestoverschot en bij hen voor voedseltekort en zo is de natuurlijke kringloop van mineralen doorbroken en word onze grond verzuurd door het overschot aan ammoniak van de mest.
Voor elk product is energie nodig -> naast zonne-energie ( in de plant) is ook voor bemesting, irrigatie, verwarming etc. ook toegevoegde energie nodig.
! Bron 13 !
Mechanisch wereldbeeld -> natuur en levende wezens beschouwd als machine; de natuur is er om door de mens te worden gebruikt.
Telecommunicatie ->
Trein, auto -> de wereld wordt kleiner
Kunnen:
Stier Herman als voorbeeld kunnen uitleggen (lactofarrine) (blz. 107)
Sojaplant die resistent is gemaakt tegen glyfosfaat als voorbeeld van genetische modificatie kunnen uitleggen. (blz. 109)
Natuurlijke kringloop van mineralen die verbroken word kunnen uitleggen. ( blz. 111)
Veel uitvindingen uit de 20e eeuw was de kiem al van gelegd in de 19e eeuw
Dynamo -> energie in elektrische stroom -> de elektromotor -> arbeid.
1879 -> Thomas Alva Edison vond gloeilamp uit.
Elektriciteit concurrentie strijd met stadsgas ( gemaakt uit steenkool) maar elektriciteit won want het heeft veel meer toepassingen en was gemakkelijker te transporteren. In de jaren 60 kwam er goedkoop aardgas en verdwenen de gasfabrieken. Tussen 1910 en 1920 werd elektriciteit echt populair als handige vorm van energie.
Als stroombron Volta?s batterijen.
1840-> telegraaflijnen. Rond het jaar 1870 eerste complete zin overgebracht per telefoon.
1878-> Thomas Elva Edison -> grammofoon
Dat elektromagnetische golven signalen konden overbrengen werd door Heinrich Rudolf Hertz ontdekt. 1960 kerstnacht -> 1e radiomuziek
Verbrandingsmotor -> sloeg omweg via stroom over. De brandstof was gas later ook benzine.
Staal -> bruggen, rails, wolkenkrabbers, wapens, schepen etc. -> steden stukje groter
Huishoudelijke apparaten -> stofzuigers, wasmachine, strijkijzer etc.
Meer amusement -> bios, radio
Door vervoer kon men ook ander eten eten. Ook niet per seizoen eten -> inblikken, invriezen en koelen.
! Bron 5 !
In landbouw schaalvergroting doordat agrari?rs voor zichzelf en voor de stedelingen moesten produceren.
Kunstmest, tractoren -> massaproductie.
Hygi?ne beter -> riolering, drinkwater via leidingen, lichaamsverzorging en wassen van kleding, nieuwe zepen -> verbeterde gezondheid mensen.
Farmacologie -> onderzoek naar medisch actieve stoffen.
1939-> elektronenmicroscoop -> vergroting 100000 x.
1941 -> griepvirus 65000 x vergroot -> gefotografeerd.
Door beter voedsel en hygi?ne bleven mensen langer leven -> bevolking nam toe.
Transistor in 1946 begin van computerontwikkeling.
1960 -> chips -> kleiner maar krachtiger; goedkope kleine chip bevat veel transistoren-> ingewikelde apparatuur mogelijk.
Oswald Avery in 1944 -> DNA in de celkernen drager van de erfelijke eigenschappen, zowel bij mens, dier, planten en eencellige.
Dubbele wentelstructuur DNA -> 1953 door James Watson en Francis Crick
Genetische modificatie -> erfelijkheidsmateriaal van planten, bacteri?n en schimmels verandert, bijvoorbeeld omgebouwd met menselijk DNA,
Transgeen -> erfelijke informatie van een ander soort organisme in het DNA wordt gebouwd.
Recombinant-DNA-techniek -> de techniek waarmee het DNA opnieuw word samengesteld.
1950 -> begin groene revolutie.
Akkers bebouwd met 1 soort gewas (monoculturen) ontstonden plagen; gewasbeschermingsmiddelen.
Drainage en irrigatie werden toegepast -> een dichtere beplanting en vaker oogsten per jaar.
1970 -> groene revolutie (hoog productieve plantrassen; lukt alleen met goede irrigatie, kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen) in minder ontwikkelde landen.
! Bron 8 !
Pasteur ontdekte dat micro-organismen die suiker via een gistingsproces omzetten in alcohol en koolzuurgas. Daarna werden er voor die gistingsprocessen fabrieken opgezet.
Nieuwe technieken ( - klassieke biotechnologie; micro-organismen gebruiken om stoffen te
maken/veranderen; al duizenden jaren oud, bv bierbrouwen, brood
laten rijzen.
- moderne biotechnologie; vanaf ong. 1970; doelgericht ingrijpen in
DNA)
-> met de recombinant-DNA-techniek -> sneller en effectiever stoffen maken.
-> celfusie
Men kweekt organismen met een gewenste eigenschap.
-> planten (beter bestand tegen kou of bestrijdingsmiddelen)
-> dieren (resistentie tegen bepaalde ziekten)
(meer, sneller en betere nakomelingen door kunstmatige inseminatie)
Klonen -> bv. Een 4cellig embryo wordt in 4 cellen verdeeld. De 4 cellen groeien uit tot 4 genetisch identieke individuen. Komt ook in de natuur voor-> bv. Een eeneiige tweeling
In-vitrofertilisatie ->versmelten van de zaadcel met de eicel buiten het moederlichaam. Nl. in glas.
Nieuwe techniek is om de kern uit de eicel te verwijderen en daarvoor in de plaats een kern uit een lichaamsdeel (bv. Een uiercel bij een schaap) te transplanteren. -> het jonge dier is een kloon van het oude dier die de lichaamscel heeft geleverd. Het kan zelfs met gesplitste embryo?s van verschillende diersoorten!
! Bron 11 !
Bestrijdingsmiddelen en nitraten verontreinigen onze bodem en zo ook ons drinkwater. Voor veevoederproductie wordt 37 % van de wereld gebruikt.
Uit ontwikkelingslanden word dat voer gehaald en dat zorgt bij ons voor een mestoverschot en bij hen voor voedseltekort en zo is de natuurlijke kringloop van mineralen doorbroken en word onze grond verzuurd door het overschot aan ammoniak van de mest.
Voor elk product is energie nodig -> naast zonne-energie ( in de plant) is ook voor bemesting, irrigatie, verwarming etc. ook toegevoegde energie nodig.
! Bron 13 !
Mechanisch wereldbeeld -> natuur en levende wezens beschouwd als machine; de natuur is er om door de mens te worden gebruikt.
Telecommunicatie ->
Trein, auto -> de wereld wordt kleiner
Kunnen:
Stier Herman als voorbeeld kunnen uitleggen (lactofarrine) (blz. 107)
Sojaplant die resistent is gemaakt tegen glyfosfaat als voorbeeld van genetische modificatie kunnen uitleggen. (blz. 109)
Natuurlijke kringloop van mineralen die verbroken word kunnen uitleggen. ( blz. 111)