Analyse en interpretatie



Tijd

Het verhaal gaat over de kinderen die geboren zijn in de tijd van Biafra. Dat is een onafhankelijke republiek die van 1967 tot 1970 bestond. De kinderen zijn ondertussen 16 jaar. Als je de som maakt, weet je dat het verhaal zich afspeelt rond 1980.

De vertelde tijd duurt ongeveer ??n maand. Het is een betrekkelijk kort verhaal en daarom kan de auteur alle gebeurtenissen vertellen zonder onderbrekingen. Er is dus bijgevolg een continu tijdsverloop. Tijdssprongen zul je in dit boek niet vinden. De verteltijd bedraagt 115 bladzijden of een kleine drie uur. Er zijn twee belangrijke verhoudingen tussen de verteltijd en de vertelde tijd. Tijdens de dialogen en de worstelwedstrijd lopen ze allebei gelijk (1/4 van het boek). De vertelde tijd duurt veel langer dan de verteltijd (3/4 van het boek). De auteur vat de belangrijkste delen samen (toch wordt er geen enkele gebeurtenis overgeslaan) in een paar woorden zoals het marktgebeuren en de voorbereiding op de worsteldwedstrijd. Door deze samenvattende manier van vertellen, komt veel tijdsverdichting voor. Het verteltempo gaat omhoog maar wordt telkens weer gebroken door de dialogen en de worstelwedstrijd waarbij vertelde tijd en verteltijd gelijk lopen.

De meeste gebeurtenissen worden panoramisch verteld, zodat je je er niet bij betrokken voelt. De conflicten met de ouderen en de worstelwedstrijd worden levendig beschreven. Het is alsof je in de dezelfde ruimte bent. Het panoramisch beschrijven gaat gepaard met het samenvattend vertellen, het levendig weergeven staat in combinatie met het sc?nisch vertellen.

Door deze afwisseling is het duidelijk dat de discussies met de ouderen (confrontatie tussen jong en oud) en de worstelwedstrijd (het volwassen worden) in het spotlicht staan. Daar gaat het boek trouwens over: volwassen worden. Buchi Emecheta heeft de tijd in haar boek doeltreffend gebruikt om de kern van het verhaal weer te geven. Alle gebeurtenissen worden chronologisch verteld. Bijgevolg zijn flashbacks, flash-forwards, terugverwijzingen en vooruitverwijzingen niet te vinden in dit boek. De verteller kent de afloop van het verhaal, ze weet hoe de relaties tussen jong en oud uiteindelijk zullen verlopen. Het tijdsperspectief is vision avec.



Ruimte

Het verhaal speelt zich af in een klein dorpje in het zuiden van Nigeria. Grote steden zijn een uitzondering in een land als Nigeria. Het is dus ook niet te verwonderen dat bijna alle ruimtes op ??n of andere manier verbonden zijn met het platteland. In dit boek wordt er nauwelijks aandacht besteed aan de ruimte op zich. Dat is duidelijk merkbaar want in heel het boek is er maar ??n lange beschrijving van de omgeving. (p. 61) ?Met zijn loopoefeningen verstoorde hij de ochtendrust van de kleine dieren. Nu eens hoorde hij ? .?

De meeste ruimtes hebben een louter geografische nuance. Het gaat puur om de ruimte zelf. Het erf van Obi Agiliga is voor Okei (de hoofdfiguur) het centrum van zijn leven. Hij eet, drinkt, slaapt, lacht en maakt er ruzie. De markt is het centrum voor alle dorpelingen want daar komt iedereen samen. Verder zijn er nog enkele kleine geografische ruimten zoals het erf van Obi Uju, de rimboe, de markt in Akpei (het rivaliserende dorp), ? maar die hebben geen diepere betekenis.

Zelden komt het voor dat er een verborgen symboliek in de ruimtes zit verscholen. Je kunt ze dan ook begeleidende ruimtes noemen. Zo kan Okei genieten van zijn prachtige overwinning onder een blakerende zon. De overwinning en de zon symboliseren het geluk. Op het veld waar de dagloners en Obi Agiliga (Okeis pleegvader) iedere dag hard moeten werken, weigert Okei mee te helpen. Je kunt dit interpreteren als een vlucht voor verantwoordelijkheid. Tot slot bevat ook de heuvelrand langs de Oboshi (een rivier) enige symboliek. Het bruisende water en de fluitende vogels zijn steeds aanwezig als de jongens er de meisjes ontmoeten.



Titel en motto

?De tweekamp?. Dit is de titel van het boek en heeft volgens mij een dubbele betekenis. (De originele titel,?The wrestling match?, is een duidelijke verwijzing naar het einde van het boek en heeft verder geen diepere betekenis.)

Ten eerste duidt het de weg naar de volwassenheid aan. Deze tocht mondt uit in een climax: de worstelwedstrijd. Daar worden de mannen van de jongens onderscheiden.

Ten tweede maakt de titel een allusie op de confrontatie tussen de oude en jonge generatie. Het is een strijd. De ouderen zitten op de kap van de jongeren en omgekeerd.

Het boek heeft een motto: Umu aya Biafra. Daarmee duidt men de kinderen aan die geboren zijn tijdens de onafhankelijke republiek van Nigeria, Biafra. Vooral de ouderen gebruiken die term in plaats van de namen van hun kinderen te noemen. Deze term is een pejoratief en wordt veralgemenend gebruikt.

Als ??n van de kinderen iets misdaan heeft, wordt onmiddellijk de hele groep beschuldigd. Oude mensen zijn experts in het veralgemenen. Soms vergeten ze dat ook zij door hun oudere generatie zo bekeken werden.

De term is een pejoratief want het plaatst de geschoolde kinderen in een slecht daglicht. Umu aya Biafra omvat een bepaalde groep jongeren, niet alle jongeren. Ze hebben niet op het land gewerkt zoals de normale kinderen. In de ogen van de ouderen staat dat synoniem voor luiheid en onvolwassenheid.



Tekstbeleving



De personages

Je krijgt een duidelijk beeld van de personages. Hoewel ze in een totaal andere cultuur leven, verschillen ze niet zoveel van ons. Ze hebben dezelfde problemen en moeilijkheden als wij. Het grootste verschil met onze maatschappij is dat zij veel gedienstiger en socialer zijn. De gemeenschappen zijn kleiner en iedereen weet alles van iedereen. Er heerst een dorpsmentaliteit. Ik herken wel een paar typische reacties tussen jong en oud, maar er is ook een interessante confrontatie tussen de geschoolde en de niet-geschoolde jongeren. De ouderen en de niet-geschoolden verwijten de geschoolde jongeren dat ze lui en onvolwassen zijn. Die jongeren maken op hun beurt weer het verwijt aan het adres van de ouderen en de niet-geschoolden dat ze dom zijn en hun materiaal voorbijgestreefd is. Het zijn zo de typische opmerkingen. Ik denk dat die er overal ter wereld en in alle tijden zullen zijn. In grote lijnen vinden de ouderen dat de jongeren lui en geen waarden meer hebben. De jongeren weten het beter (wat soms ook het geval is) en willen zo snel mogelijk op hun eigen benen staan. De gedachten of gevoelens van de personages hebben me niet sterk be?nvloed. Dit komt misschien omdat het boek nogal redelijk eenvoudig is. De personages staan voor bepaalde types van mensen net zoals dieren in sommige tekenfilms voor bepaalde karaktertrekken garant staan. Elk personage heeft een bepaalde karaktertrek, maar niemand heeft een afwijking. Het is te mooi in vakjes ingedeeld om de realiteit weer te geven.

Zo heb je Kwutelu. Ze staat voor de traditionele roddeltante, die niet op haar mondje is gevallen. Als ze in het dorp kuiert, moet iedereen haar gezien en gehoord hebben. Ze geniet van de aandacht. Ze wordt dan ook omringd door vriendinnen, die haar volgen als een kudde schapen. Haar beste vriendin is het brave, verlegen, lieve meisje van het dorp. De auteur heeft dit met opzet gedaan om aan te tonen dat tegenpolen elkaar aantrekken. Daartegenover staan de jongens. Ze zijn ingedeeld in de geschoolde en de niet-geschoolde. Bij de geschoolde heb je drie jongens die op de voorgrond staan: de altijd vrolijke en lachende Uche, de trouwe stille vriend Nduka en last but not least de leider Okei. Hij bezit dan ook alle kenmerken van een held : slim, mooi, sterk en moedig. Iedereen van zijn leeftijdsgroep respecteert hem. Zowel de geschoolden als de niet-geschoolden en persoonlijk vind ik dat daarin de kracht van een leider ligt. Obi Agiliga is de typische vaderfiguur. Een hardwerkende landbouwer die het niet gemakkelijk heeft. Vroeger deed hij wat van hem verwacht werd en dat eist hij nu ook van zijn kinderen. Hij was in zijn tijd de populairste van het dorp. Dat kenmerk geldt ook voor zijn adoptieve zoon. De heerschappij van het dorp wordt doorgegeven en blijft in dezelfde familie. De personages staan voor een bepaald type en ze gedragen zich daar ook volledig naar.



Het onderwerp en de bouw

Het onderwerp van het boek is tweevoudig: volwassen worden en de confrontatie tussen jong en oud. Het onderwerp is interessant, want het is universeel. Je bent nieuwsgierig om te zien hoe de jongeren in een ander continent reageren op het gepreek van de oudere generatie. Al vrij snel kom je tot de conclusie dat er bijna geen verschil is in reactie en dat de confrontatie grensoverschrijdend is. Net zoals wij schenken ook zij niet te veel aandacht aan de ouderen en doen ze toch hun eigen zin.

Uiteraard is het een onderwerp waar ik al over heb nagedacht, sterker nog ik maak het dagelijks mee. Uit mijn eigen ervaring kan ik enkel het volgende zeggen: Ouders willen hun kinderen beschermen wat er ook gebeurt en op een vroege leeftijd is dat een must. Maar het is moeilijk om hun kinderen los te laten. Het is innerlijk moeilijk om je kind te laten gaan. Daarnaast willen de ouders ervoor zorgen dat hun kind realiseert waar zij in tekort geschoten hebben. Ze duwen (waarschijnlijk zonder het zelf weten) hun kind in de richting dat zij (de ouders) willen. Meestal vergeten ze de streefdoelen en verlangens van de jonge adolescent. Er kunnen grote, onherstelbare breuken ontstaan, als de ouders zondigen tegen deze twee regels. (Het zou na?ef zijn om te geloven dat elke situatie terug goed komt.) Dit is mijn mening, het kan zijn dat ik er volledig naast zit, maar dan nog blijft het mijn eigen mening.

Aan de hand van gebeurtenissen wordt het onderwerp in de verf gezet, maar het staat niet expliciet in de kijker. Daardoor krijg je misschien de indruk dat het onderwerp oppervlakkig wordt behandeld, maar het is net in die alledaagse gebeurtenissen dat de kern van de zaak ligt.



Het verhaal valt met de deur in huis. Het verhaal begint in medias res. Onmiddellijk wordt met een ruzie duidelijk gemaakt waarover het gaat: de generatiekloof. Het verhaal is vrij eenvoudig opgebouwd. Alles gebeurt chronologisch en er zijn bijna geen moeilijke woorden. De Afrikaanse woorden worden helder uitgelegd in een woordenlijst achteraan het boek. De opbouw is dus simpel, begrijpelijk en niet erg spannend. Het boek bereikt naar het einde toe een climax: de worstelwedstrijd of tweekamp. Verder is er weinig sprake van enige spanning.

Het einde zag je aankomen als een zieke koe op de weg. De jongeren worden volwassen en iedereen is gelukkig. Op het einde is er een goede verstandhouding tussen de ouderen en jongeren. Eind goed, al goed. Omwille van die eenvoud denk ik dat het boek voor 15 jarigen bedoeld is.

Appreciatie





In welke opzichten verschilt die literatuur van de onze, zijn er ook gelijkenissen?



Eerst en vooral wil ik graag zeggen dat het boek dat ik gelezen heb, tamelijk makkelijk is en waarschijnlijk bedoeld voor 15 jarigen. Daarom kan je dit boek moeilijk als een model nemen voor de Afrikaanse literatuur. Het is dus quasi onmogelijk om op basis van dit boek de Afrikaans literatuur te analyseren.

Ik denk dat het trouwens ook niet de bedoeling was om een ernstig, diepgaand Afrikaans boek te schrijven, maar eerder om de westerse jeugd te laten proeven van de Afrikaanse cultuur op een luchtige, speelse manier.

Dit boek verschilt nauwelijks met de Europese schrijfstijl. Er is misschien ??n groot verschil met de Europese roman (voor zover je dit boek een roman kunt noemen): de ruimte. In de Afrikaanse literatuur wordt de natuur veel meer gebruikt in de vergelijking met de Europese literatuur. De natuur wordt ervaren als een geschenk waarvoor respect moet worden opgebracht. Misschien zouden Europeanen hiervan kunnen leren?

Verder zijn er bijna geen verschillen op te noemen. Net als in de westerse samenleving stelt men personages graag voor als modellen om groep mensen met een bepaald karaktertrek weer te geven. (In soaps komt dit fenomeen sterk naar voor.)



Is het lezen van zo?n boek een meerwaarde?



Ik ben het niet gewoon om een boek uit de derde-wereldliteratuur te lezen (eigenlijk ben ik het helemaal niet gewoon om te lezen). Ik had dus enkele verwachtingen. Ik dacht dat Nigerianen andere problemen hadden, want ze leven in een andere cultuur en hebben andere waarden. Verder dacht ik dat er een grote materi?le kloof was tussen West-Europa en Afrika. Achteraf blijkt dat ik voor de helft gelijk had.

De materi?le kloof is duidelijk voelbaar en mag niet onderschat worden. Het boek speelt zich af eind jaren ?70, begin jaren ?80. Als je dan bedenkt dat bijna de hele bevolking nog in hutten woont en het moet stellen met oeroude middelen, is de rekening snel gemaakt. Daarmee wil ik niet zeggen dat hun maatschappij moet onderdoen voor de onze, maar qua benodigdheden staan we veel verder.Daartegenover staat dat er veel meer belang wordt gehecht aan elementaire waarden zoals respect. West-Europa en Amerika vergeten die waarden soms.

Nigerianen mogen dan wel in een andere cultuur leven met andere gebruiken en tradities, toch worden ze geconfronteerd met dezelfde problemen zoals wij ( generatiekloof, onderlinge concurrentie, de relaties tussen meisjes en jongens, ?) en ze reageren er hetzelfde op. Het bewijs dat de mens overal ter wereld fundamenteel gelijk is, wordt in dit boek geleverd.

Het is ook niet onbelangrijk om de vraag te stellen welke het doel van dit boek is. Het primaire doel is volgens mij de jonge, Europese lezer op een aangename, speelse wijze informatie te geven over een vreemde cultuur. De termen zoals eerste vrouw, oude verhalen, oude traditie, ? helpen daarbij. Het medium dat ze daarvoor gebruikt, is het thema nl. de generatiekloof. Het lezen van zo?n boek is dus beslist een meerwaarde enkel en alleen al omdat we op een verhalende manier informatie krijgen over een vreemde cultuur. Alles wat we er extra van opsteken, is mooi meegenomen.



Buchi Emecheta: een biografie

Buchi Emecheta werd in 1944 in Lagos, Nigeria geboren. Haar vader, een spoorwegwerker, stierf toen ze nog erg jong was. Toch slaagde ze erin om het studies in het Methodist Girls High School in Lagos verder te zetten. Toen ze zestien was, trouwde ze met een student, Sylvester Onwordi, en samen verhuisden ze naar Londen. Het koppel had vijf kinderen vooraleer ze hem in 1966 verliet. In 1970 schreef ze zich in aan de universiteit van Londen. Daar behaalde ze vier jaar later een eregraad in sociologie.



Ze begon met schrijven toen haar huwelijk stukliep. Het merendeel van haar boeken bevatten autobiografische elementen ( De verkrachting van Shavi (1983) is de meest opmerkelijke uitzondering). Haar eerste boek ?In de goot? (1972) en haar tweede ?Tweederangsburger? beschrijven het leven van Adah, een vrouw uit Nigeria die naar Engeland emigreert samen met haar echtgenoot, Francis. De sprong naar haar leven is vlug gemaakt.



Emecheta?s latere werk is opvallend verschillend van haar eerste boeken. ?De verkrachting van Shavi? is een filosofische roman over de kloof tussen Afrika en het Westen. Een groep blanken komt toevallig in Shavi, een gefantaseerd land in Afrika, terecht nadat hun vliegtuig is neergestort. Ze komen in een wereld terecht zonder politieke discussies en Westerse invloed. Aanvankelijk gaat alles goed totdat ??n van de blanken er een meisje verkracht. Van af dan loopt alles fout. In dit boek is de tegenstelling met haar vroegere autobiografische werk duidelijk merkbaar.



Emecheta?s meest recente boek: ?Gwendolen? (1989) beschrijft het leven van een jonge West-Indische vrouw die samen met haar familie naar Londen emigreert. Thematisch gezien is het vergelijkbaar met haar vroegere romans. Sommige lezers hadden blijkbaar gehoopt dat ?De verkrachting van Shavi? een nieuwe richting in haar schrijven had ingeleid en daarom werd dit boek met weinig enthousiasme onthaald.



Tot op vandaag is Buchi Emecheta een gerespecteerde waarde in de Afrikaanse literatuur.